To, jak wykonujemy zadania z życia codziennego, np. prace kuchenne, dużo mówi o naszych zdolnościach poznawczych. Brytyjscy badacze sprawdzają, które z nich są wyzwaniem dla młodych, zdrowych osób. Na tej podstawie chcą pomóc osobom zmagającym się np. z demencją.

Zdolności poznawcze to wszystkie te umiejętności, które pozwalają nam poznawać otoczenie: pamięć, logiczne myślenie, spostrzeganie, utrzymywanie uwagi.

Badacze ze szkockiego Heriot-Watt University w Edynburgu, w tym polska badaczka Nicola Sobieraj, odkrywają, które zdolności tego typu stają się wyzwaniem w życiu codziennym, a konkretnie w nieznanych nam dotychczas zadaniach kuchennych.

Zwykłe zadania kuchenne wykonujemy automatycznie, bo znamy je z codziennego życia i praktyki. Przy przygotowaniu filiżanki herbaty doskonale wiemy, jakich przedmiotów i produktów musimy użyć, w jakiej kolejności. Znamy też położenie przyrządów w kuchni. Dlatego też, aby prawidłowo wykonać te zadania wystarczy, żebyśmy polegali na naszej długotrwałej pamięci. Jednak w przypadku nieznanych zadań kuchennych musimy wykorzystywać określone zdolności poznawcze. Różnią się one od tych, które są zaangażowane podczas wykonywania znanych nam zadań. Do takich zadań należy np. zrobienie herbaty przy użyciu kosza na śmieci.

Dzięki temu niecodziennemu eksperymentowi i serii podobnych brytyjscy naukowcy chcą sprawdzić, które konkretne zdolności poznawcze oraz związane z nimi funkcje słabną u młodych, zdrowych uczestników badania. „Proces, w którym znane nam zadania z życia codziennego stają się obce i trudne oddaje sytuację osób z demencją. Dla nich też dotychczas często wykonywane czynności stają się trudne do wykonania” – wyjaśniła w rozmowie z PAP Nicola Sobieraj z Heriot-Watt University w Edynburgu.

Wiedza, którą uzyskają naukowcy pozwoli na opracowanie programu interwencyjnego, który przywróci osobom z demencją zdolności i funkcje poznawcze. „Przewidujemy, że taki program poprawi jakość życia u osób z wczesną demencją i innymi chorobami neurologicznymi oraz pozwoli im na prowadzenie samodzielnego życia" – wyjaśniła w rozmowie z PAP Sobieraj.

Aby osiągnąć cel, naukowcy skonstruowali kuchnię, w której mogli testować i oceniać sposób wykonywania przez badanych zadanych im czynności kuchennych. W eksperymencie wzięło udział 48 młodych, zdrowych osób od 18. do 35. roku życia. Każdy uczestnik miał do zapamiętania i wykonania 6 zadań kuchennych, a każde składało się z 8-10 elementów. Połowa uczestników wykonała znane im zadania kuchenne jak przygotowanie zwykłej filiżanki herbaty, a druga połowa zadania nieznane, np. zaparzenie herbaty przy pomocy kosza na śmieci.

Naukowcy uważnie obserwowali, jak badani wykonują zadania kuchenne, notując podejmowane przez nich błędne kroki. W dodatku u uczestników wykonujących nieznane im zadania, monitorowano bioelektryczną aktywność mózgu za pomocą elektroencefalogramu (EEG).

"W ten sposób obserwowaliśmy, co się dzieje w mózgu badanych podczas zapamiętywania i wykonywania nieznanych zadań oraz jakie powiązania zachodzą wtedy w danych częściach mózgu" – powiedziała Nicola Sobieraj.

Jak przyznaje rozmówczyni PAP to, że młode, zdrowe osoby mają problem z prawidłowym wykonaniem nieznanych zadań kuchennych jest rzeczą naturalną. Dla naukowców najważniejsze było jednak sprawdzenie, z jakim rodzajem zadań badani mają najwięcej problemów, co sprawia im największe trudności, które funkcje poznawcze są niezbędne do ich wykonania oraz jaka aktywność zachodzi w ich mózgach.

"Zauważyliśmy, że w obu zadaniach kuchennych uczestnicy potrzebowali tyle samo czasu na nauczenie się wszystkich zadań, jak i ich wykonanie. Jednak osoby z nieintuicyjnymi zadaniami kuchennymi wykonały znacznie więcej czynności w niepoprawnej kolejności. Większość tych nieznanych zadań kuchennych była też błędnie wykonana. Badani zapominali też o wykonaniu znacznie większej liczby nieznanych zadań kuchennych oraz zastępowali je nowymi, wymyślonymi przez nich samych czynnościami" – opisuje Sobieraj.

Badani z tej grupy znacznie częściej też mylili się w wyborze konkretnych produktów. Gdy kazano im sięgnąć po herbatę, sięgali po kawę (błędy semantyczne). Gdy kazano wziąć czarną herbatę, to brali zieloną (błędy epizodyczne).

Naukowcy mają nadzieję, że zidentyfikowanie takich błędów poznawczych popełnianych przez młode, zdrowe osoby przypomina zmagania, z którymi borykają się na co dzień osoby z wczesną demencją i innymi chorobami neurologicznymi. Jeśli tak jest, to ich badania pomogą w rehabilitowaniu u nich konkretnych zdolności poznawczych, jak i uzyskaniu nowej wiedzy na temat aktywności naszego mózgu.

Teraz naukowcy zaczynają kolejny etap badania, w którym – analogiczne zadania – będą wykonywały osoby zdrowe, ale starsze. Następnie rozpoczną badania na osobach młodych i zdrowych w wirtualnej kuchni. Będą w niej wykonywali znane im, jak i nieznane zadania kuchenne z użyciem EEG. Ostatecznym krokiem będą analogiczne badania przeprowadzone na osobach starszych, wykazujących symptomy demencji.

Nicola Sobieraj swoje badania zaprezentowała podczas konferencji Science. Polish Perspectives – Meetup Berlin. Jednym z patronów medialnych wydarzenia był serwis Nauka w Polsce.

Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl