Ministerstwo Edukacji Narodowej wyjaśnia zmiany związane z reformą systemu edukacji dotyczące dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym z różnymi rodzajami niepełnosprawności.

Edukacja dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami, stanowi przedmiot szczególnego zainteresowania Ministra Edukacji Narodowej.

W ustawach związanych z reformą systemu oświaty (ustawa Prawo oświatowe oraz ustawa Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe) uwzględniono dotychczasowe rozwiązania prawne dotyczące dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnym, w tym z różnymi rodzajami niepełnosprawności – niezależnie od typu szkoły, w której będą kontynuowali naukę.

Zmiany związane z reformą systemu edukacji przebiegać będą analogicznie we wszystkich typach i rodzajach szkół, tj. ogólnodostępnych, integracyjnych, specjalnych.

Najważniejsze założenia koncepcji kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi:

1. Zachowanie wszystkich dotychczasowych form/ścieżek edukacyjnych dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym niepełnosprawnych, jak również zachowanie prawa rodzica do wyboru drogi edukacyjnej swojego dziecka.

2. Przedłużenie okresu nauki uczniowi niepełnosprawnemu.

Zaprojektowane przepisy nie przewidują skrócenia okresu kształcenia uczniów niepełnosprawnych posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego – niezależnie od typu szkoły, w której się uczą.

W projektowanych przepisach dotyczących ramowych planów nauczania zaproponowano, iż uczeń niepełnosprawny, tj. posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego oraz uczeń szkoły w zakładzie poprawczym i schronisku dla nieletnich – będzie miał możliwość przedłużenia okresu nauki w szkołach nowego typu:

a) w szkole podstawowej: o 1 rok na pierwszym etapie edukacyjnym i 2 lata na drugim etapie edukacyjnym;
b) w szkole ponadpodstawowej o 1 rok – przy zwiększeniu proporcjonalnie wymiaru godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych.

Decyzje dotyczące przedłużenia okresu nauki uczniowi niepełnosprawnemu oraz uczniowi szkoły w zakładzie poprawczym i schronisku dla nieletnich, będą podejmowane:

1) w przypadku szkoły podstawowej:
a) nie później niż do końca roku szkolnego w klasie III;
b) nie później niż do końca roku szkolnego w klasie VIII;

2) w przypadku szkoły ponadpodstawowej – nie później niż do końca roku szkolnego w ostatnim roku nauki w szkole ponadpodstawowej.

Zastosowanie powyższego rozwiązania uwzględnia długość cyklu kształcenia w szkołach nowego typu, w tym w których będą funkcjonowały klasy obecnego gimnazjum.

Pozwala to również na zachowanie możliwości przedłużenia okresu nauki m. in. uczniowi niepełnosprawnemu, jako jednej z form indywidualizacji procesu kształcenia tej grupy uczniów, obok m. in. możliwości odroczenia do 9. roku życia realizacji obowiązku szkolnego, czyli o rok lub dwa lata dłużej w stosunku do ich rówieśników, dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z realizowanych w szkole programów nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia niepełnosprawnego, zapewnienia zajęć rewalidacyjnych i form pomocy psychologiczno-pedagogicznej odpowiednio do rozpoznanych potrzeb w tym zakresie.

3. Przekształcanie szkół specjalnych i integracyjnych. Zaprojektowane przepisy zakładają, iż przekształcanie szkół specjalnych i integracyjnych będzie przebiegać analogicznie jak w przypadku szkół ogólnodostępnych, niezależnie od typu.

Absolwent gimnazjum, w zależności od rodzaju niepełnosprawności, będzie mógł od 1 września 2017 r. kontynuować naukę w:

1. 3-letnim liceum ogólnokształcącym,
2. 4-letnim technikum dla młodzieży,
3. 3-letniej branżowej szkole I stopnia dla młodzieży (w miejsce dotychczasowej zasadniczej szkoły zawodowej),
4. 3-letniej szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy.

Od 1 września 2019 r. rozpocznie kształcenie 5-letnie technikum dla młodzieży.

Od 1 września 2020 r. rozpocznie działalność branżowa szkoła II stopnia, przeznaczona dla absolwentów branżowej szkoły I stopnia.

4. Zawody pomocnicze dedykowane uczniom z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim.

Obecnie trwają prace dotyczące opracowania podstaw programowych w 6 zawodach pomocniczych, dedykowanych uczniom z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, a także w konsekwencji wprowadzenia nowych zawodów pomocniczych do rozporządzenia w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego.

Proponowane zawody pomocnicze to:

• Pracownik pomocniczy ślusarza;
• Pracownik pomocniczy stolarza;
• Pracownik pomocniczy mechanika;
• Pracownik pomocniczy kucharza;
• Pracownik pomocniczy krawca;
• Pracownik pomocniczy fryzjera.

Powyższe rozwiązanie młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną umożliwi uzyskanie zawodu, który w przyszłości mogliby wykonywać zyskując samodzielność zawodową na rynku pracy i niezależność finansową.

5. Diagnoza funkcjonalna z wykorzystaniem klasyfikacji ICF jako podstawa wsparcia.

Obecnie trwają prace nad przygotowaniem nowych rozwiązań mających na celu podniesienie jakości wsparcia udzielanego uczniom w procesie kształcenia i wychowania. Ma to się odbyć w oparciu o rzetelną i trafną diagnozę potrzeb edukacyjnych i rozwojowych uczniów, opartą także o model biopsychospołeczny, uwzględniający kontekst funkcjonowania dziecka w środowisku nauczania i wychowania.

Celem zmiany jest przejście od modelu medycznego opartego na rozpoznaniu medycznym (np. przyporządkowaniu do określonej grupy/rodzaju niepełnosprawności na podstawie rozpoznania lekarskiego i/lub diagnozy psychologicznej i na tej podstawie wnioskowania o potrzebach) na rzecz modelu społecznego, opartego na analizie funkcjonowania dziecka i wynikających z tego potrzeb w zakresie zarówno wsparcia dziecka, jak dostosowania środowiska zewnętrznego (dostosowanie warunków nauczania – likwidacja barier architektonicznych, dostosowane miejsce pracy, odpowiednie pomoce dydaktyczne, metody pracy dydaktycznej i wychowawczej itp.).

Ten model diagnozy oparty jest o analizę nie tylko danych o indywidualnych cechach dziecka, ale również barierach i zasobach w jego środowisku, z uwzględnieniem informacji z różnych źródeł (np. lekarz, szkoła, opieka społeczna).

W nowym modelu planuje się wykorzystanie Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia – wersji dla dzieci i młodzieży (ICF-CY). MEN współpracuje w tym zakresie z Radą ds. ICF. Do współpracy zostali zaproszeni również przedstawiciele Ministerstwa Zdrowia i Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Źródło: MEN