Zgodnie z art. 127 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych emeryt lub rencista jest zobowiązany zawiadomić organ rentowy o podjęciu działalności zarobkowej i o wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu, a po upływie roku kalendarzowego – o wysokości tego przychodu uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym.
Emeryci
Obowiązek informowania ZUS o dodatkowych zarobkach na emeryturze nie dotyczy emerytów, którzy wiek emerytalny (60 lat – kobiety lub 65 lat – mężczyźni) osiągnęli przed podjęciem tej działalności.
Jeśli jednak osiągnęli ten wiek w trakcie danego roku, to muszą rozliczyć się w ZUS z zarobków uzyskanych w miesiącach przed ukończeniem wieku emerytalnego.
Muszą to zrobić także wtedy, gdy na bieżąco informowali Zakład o działalności zarobkowej. Rozliczenie z dodatkowego przychodu dotyczy także wcześniejszych emerytów i rencistów, którzy w ubiegłym roku pracowali za granicą.
Obowiązek powiadomienia o zarobkach
Obowiązek zawiadomienia ZUS o zatrudnieniu emeryta lub rencisty i wysokości jego przychodów, a także obowiązek poinformowania o wysokości przychodu osiągniętego w roku poprzednim ciążą także odpowiednio na pracodawcy, zleceniodawcy oraz na właściwej komórce kadrowej (w przypadku osoby pełniącej służbę). Tak więc, obowiązki te dotyczą zarówno emeryta lub rencistę jak i pracodawcę lub zleceniodawcę.
Należy również informować o takiej działalności, która jest wyłączona z obowiązku ubezpieczenia społecznego z tytułu ustalenia prawa do emerytury i renty lub kiedy wykonujący działalność nie podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu ze względu na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu.
Płatnicy składek będący pracodawcami lub zleceniobiorcami, czy osoby prowadzące działalność, są zobowiązani do przekazania do ZUS-u zaświadczenie o przychodzie emeryta lub rencisty w terminie do końca lutego za rok poprzedni, oraz o wybranym przez siebie systemie rozliczeniowym (miesięcznym lub rocznym). Można zrobić to listownie lub osobiście w placówce ZUS.
Podsumowując, płatnicy składek są zobowiązani do przekazania do ZUS-u zaświadczenia o przychodach osiągniętych przez osobę uprawnioną do emerytury i renty. Odnosi się to zarówno do zatrudnionych pracowników czy zleceniobiorców, jak i samych osób prowadzących działalność gospodarczą. Od tego dokumentu zależy to, czy pobierane świadczenie podlega zmniejszeniu lub całkowitemu zawieszeniu. Zaświadczenie takie należy przekazać do ZUS-u do końca lutego.
O czym trzeba powiadomić?
Chodzi między innymi o zeszłoroczne wynagrodzenia z umowy o pracę, umowy zlecenia czy też przychody z prowadzonej działalności gospodarczej.
Emeryt lub rencista jest zobowiązany zawiadomić organ rentowy o podjęciu działalności gospodarczej, zatrudnieniu, a także podjęciu służby lub innej pracy zarobkowej i o wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu, a po upływie roku kalendarzowego o wysokości tego przychodu uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym.
Do zarobków wlicza się także pobrane zasiłki: chorobowy, macierzyński i opiekuńczy, wyrównawczy oraz świadczenie rehabilitacyjne i wyrównawcze, dodatek wyrównawczy oraz wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy.
Ważne jest też to, że dla świadczeniobiorcy prowadzącego pozarolniczą działalność za przychód uznawana jest kwota, która stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Jaki przychód wykazuje się w zaświadczeniu?
W przypadku umowy o pracę, umowy zlecenie czy dzieła zawartego z własnym pracodawcą w zaświadczeniu wskazuje się wynagrodzenie stanowiące podstawę ubezpieczeń emerytalno-rentowych. Natomiast warto pamiętać, że dla przedsiębiorców przychodem w rozumieniu przepisów jest podstawa naliczania składek społecznych, a nie faktyczny przychód osiągnięty z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.
Informacja o przychodzie emeryta czy rencisty powinna zawierać dane dotyczące:
samego świadczeniobiorcy (imię i nazwisko, datę urodzenia, PESEL);
płatnika składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (nazwę, adres, NIP, REGON);
wysokości osiągniętego przychodu w wymiarze miesięcznym oraz rocznym;
okresu, na jaki emeryt/rencista został zatrudniony / na jaki zawarto umowę.
Na jej podstawie ZUS określa prawo do dalszego pobierania wcześniejszej emerytury lub emerytury pomostowej, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej, a także nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
Przychody są rozliczane na podstawie zaświadczenia z zakładu pracy emeryta lub rencisty. Z kolei osoby, które prowadzą działalność gospodarczą, składają własne oświadczenie. Ich przychodem jest deklarowana podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Co ważne, rozliczeniu podlegają również przychody z pracy za granicą czy z tytułu bycia członkiem rady nadzorczej.
Aby ZUS mógł rozliczyć świadczenie w najkorzystniejszy sposób (rocznie lub miesięcznie), warto przedłożyć zaświadczenie o kwocie zarobków osiągniętych w poszczególnych miesiącach. Na podstawie tych dokumentów porównany zostanie przychód z granicznymi kwotami przychodu dla poprzedniego roku, albo kwotami przychodu dla poszczególnych miesięcy. Nawet jeśli w niektórych miesiącach limit został przekroczony, a w innych nie został osiągnięty, rozliczenie w skali roku może nie powodować żadnych skutków finansowych.
ZUS EROP
czyli oświadczenie o osiąganiu przychodu wypełnia osoba uprawniona do:
- wcześniejszej emerytury,
- emerytury pomostowej,
- nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego,
- renty z tytułu niezdolności do pracy,
- renty rodzinnej,
- renty socjalnej.
Obowiązek poinformowania ZUS o dochodach mają tylko ci emeryci, którzy nie osiągnęli powszechnego wieku emerytalnego. ZUS EROP składają więc osoby pobierające wcześniejszą emeryturę oraz osoby pobierające rentę. Jeśli dorabiają do pobieranych z ZUS świadczeń, muszą informować o wysokości dodatkowego przychodu. Obowiązują ich bowiem limity dorabiania.
Przekroczenie limitu
Przekroczenie pierwszego limitu powoduje odpowiednie pomniejszenie emerytury lub renty, a przekroczenie drugiego limitu zawieszenie świadczenia. W tym celu emeryt i rencista informują ZUS o podjęciu pracy lub działalności zarobkowej. ZUS wylicza czy limity zostały przekroczone. Ubezpieczony może wybrać rozliczenie miesięczne lub roczne. W razie braku decyzji, ZUS rozstrzyga, które wyliczenie będzie korzystniejsze dla osoby zainteresowanej, a następnie podejmuje się takiego wyliczenia.
Zgodnie z art. 138 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych kwoty nienależnie pobranych świadczeń w związku z osiągnięciem przychodów podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach – za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji.
Dokumentem jaki należy obowiązkowo złożyć jest druk EROP. Termin na jego przekazanie do ZUS to do końca lutego po roku, w którym osiągany był dochód.
Powiadomienie o podjęciu pracy zarobkowej
Obowiązek powiadamiania ZUS o podjęciu pracy zarobkowej i składania oświadczenia o osiąganiu przychodu nie dotyczy osób, które mają prawo do:
- emerytury oraz osiągnęły powszechny wiek emerytalny,
- renty inwalidy wojennego z tytułu pobytu w obozie albo w miejscach odosobnienia lub renty rodzinnej po tych inwalidach,
- renty inwalidy wojskowego w związku z odbywaniem czynnej służby wojskowej lub renty rodzinnej po żołnierzu, którego śmierć ma związek z tą służbą.
Natomiast druk EROP składają osoby uprawnione do:
- wcześniejszej emerytury,
- emerytury pomostowej,
- nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego,
- renty z tytułu niezdolności do pracy,
- renty rodzinnej
które podjęły pracę zarobkową z tytułu podlegającemu obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, pracę w służbach mundurowych (np. w Policji) albo pracę lub działalność za granicą i w związku z tym powinny złożyć oświadczenie o osiąganiu przychodu. Za pomocą tego formularza ubezpieczony informuje też ZUS o zamiarze osiągania przychodu w innej wysokości niż ta, którą podałeś nam poprzednio.
Jednym z obowiązków osób, które pobierają świadczenie przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego, jest coroczne składanie oświadczenia ZUS EROP
Emeryt lub rencista pobierający świadczenie jest zobowiązany zawiadomić organ rentowy o podjęciu działalności gospodarczej, zatrudnieniu, a także podjęciu służby lub innej pracy zarobkowej i o wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu, a po upływie roku kalendarzowego – o wysokości tego przychodu uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. W tym celu musi wypełnić i złożyć w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych oświadczenie o osiąganiu przychodu na formularzu ZUS EROP. Jeśli świadczeniobiorca nie wykona tego obowiązku, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych poweźmie informację o osiąganiu przychodów, zażąda zwrotu świadczeń, które zostały nienależnie wypłacone w okresie ostatnich 3 lat. Natomiast, gdy świadczeniobiorca sam powiadomi ZUS, Zakład zażąda zwrotu nienależnie pobranych świadczeń tylko za rok wstecz (art. 138 ustawy o rentach i emeryturach z FUS).
Emeryt lub rencista podejmujący dodatkową pracę zarobkową musi zawiadomić o tym ZUS, podając datę rozpoczęcia pracy i wysokość przychodów. Ponadto przy składaniu wniosku o emeryturę lub rentę powinien zaznaczyć taką informację (jeżeli wie, że podejmie się dodatkową pracę).
Informacji o zarobkach nie muszą także składać uczniowie szkół ponadpodstawowych i studenci, pobierający rentę rodzinną czy rentę z tytułu niezdolności do pracy, którzy nie ukończyli 26 lat, a są zatrudnieni na umowie zlecenia lub agencyjnej.
Zmniejszenie lub zawieszenie wypłacania renty
Jeśli dodatkowe zarobki nie przekroczą 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, to emerytura lub renta będzie wypłacana w pełnej wysokości. Jeśli natomiast przekroczą ten limit, świadczenie jest zmniejszane. Natomiast po przekroczeniu drugiego progu, czyli 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia, wypłata świadczenia za dany miesiąc zostanie zawieszona.
Aby ZUS mógł zweryfikować, czy ubezpieczony może w dalszym ciągu pobierać świadczenia w przyznanej wysokości, konieczne jest, aby przekazać do tej instytucji zaświadczenie o przychodach emeryta i rencisty. Taki dokument wystawić powinni płatnicy składek z tytułów mogących mieć wpływ na wysokość emerytury czy renty. Zgodnie z art. 104 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zaświadczeniu wskazuje się przychody podlegające oskładkowaniu m.in. z tytułu:
- stosunku pracy;
- umowy zlecenia (lub innej umowy o świadczenie usług, do której zastosowanie mają przepisy o zleceniu) albo współpracy przy zleceniu;
- umowy o dzieło, ale tylko z tych zawartych z własnym pracownikiem;
- prowadzenia pozarolniczej działalności;
- współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej.
- Podjęcie pracy zarobkowej podczas pobierania emerytury
Zmniejszeniu lub zawieszeniu mogą podlegać takie świadczenia jak:
- emerytura pomostowa;
- nauczycielskie świadczenie kompensacyjne;
- renta z tytułu niezdolności do pracy;
- renta z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy sprzed 1 stycznia 2003 roku, lub chorobą zawodową;
- renta inwalidy wojskowego, jeżeli niezdolność do pracy nie ma związku ze służbą wojskową;
- renta rodzinna po inwalidzie wojskowym, jeśli śmierć inwalidy nie pozostawała w związku ze służbą wojskową;
- renta rodzinna.
Zaświadczenia o przychodzie emeryta i rencisty nie składa się za osoby:
- które nie zostały objęte ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi z tytułu podjęcia zatrudnienia. Chodzi tu np. o wykonawców dzieła zwolnionych z podlegania ubezpieczeniom w ZUS-ie, a także np. studentów do 26. roku życia zatrudnionych na umowie zlecenie czy osób, które z umowy zlecenie objęte są wyłącznie ubezpieczeniem zdrowotnym;
- pobierające rentę socjalną;
- pobierające rentę dla inwalidów wojennych;
- pobierające rentę inwalidów wojskowych, których niezdolność do pracy pozostaje w związku ze służbą wojskową;
- pobierające renty rodzinne po uprawnionych do renty dla inwalidów wojennych lub inwalidów wojskowych (których niezdolność do pracy pozostaje w związku ze służbą wojskową).
Pracodawca takiej osoby również jest zwolniony z przekazywania dodatkowych dokumentów do ZUS-u.
Zmniejszeniu lub zawieszeniu mogą podlegać takie świadczenia jak:
- emerytura pomostowa;
- nauczycielskie świadczenie kompensacyjne;
- renta z tytułu niezdolności do pracy;
- renta z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy sprzed 1 stycznia 2003 roku, lub chorobą zawodową;
- renta inwalidy wojskowego, jeżeli niezdolność do pracy nie ma związku ze służbą wojskową;
- renta rodzinna po inwalidzie wojskowym, jeśli śmierć inwalidy nie pozostawała w związku ze służbą wojskową;
- renta rodzinna.
Opracowanie wpisu: Karolina Szylar
Bibliografia:
https://www.infakt.pl/blog/dorabiajacy-rencista-lub-emeryt-jakie-dokumenty-musi-zlozyc-do-zus
https://poradnikpracownika.pl/-emerytura-i-podjecie-pracy-czy-moge-stracic-swiadczenie
