Klasyczne źródła bez terminu „niepełnosprawność”

Źródła religii islamskiej pozbawione były terminu „niepełnosprawności”. Wszelkie kwestie związane z niepełnosprawnością opisywano bez użycia odpowiedniej terminologii. Zdaniem teologów świadczyło to o neutralności moralnej oraz normalności, wobec tego zjawiska.

W Islamie niepełnosprawność nie jest kojarzona ani ze złem, ani z grzechem. W Koranie oraz w innych źródłach religijnych występują opisy osób z konkretną niepełnosprawnością, np. niewidomy, głuchy, niemy, chory psychicznie, z niepełnosprawnością ruchu [1].

Treści w Koranie często wzbogacane są o taki termin jak marid [2]. Określenia tego używa się w szerszym kontekście, rozumianym jako aspekty związane stricte z niepełnosprawnością (amputacja, paraliż). Idąc tym tokiem myślenia, to osoba z dysfunkcją wzroku będzie określana powyższym przymiotnikiem. W obecnym czasie w Islamie stosuje się takie wyrażenia jak: al-ashkhas dhawi al-i’āqah (odpowiednik wyrażenia ,,osoby z niepełnosprawnościami”) aha(t) (niepełnosprawność, dysfunkcja), czy ashab ul-ahat „niepełnosprawni”.

Islamska koncepcja choroby i zdrowia

Aby zrozumieć podejście Muzułmanów do niepełnosprawności należy najpierw zrozumieć ich podejście do zdrowia i choroby, ponieważ jest to stricte ze sobą powiązane. W religii islamskiej zdrowie oraz choroba łączą się z Bogiem, kiedy zdrowie jest objawem woli Boga, a choroba nie jest kojarzona z karą za grzechy (tak jak to było w starożytności).

Wobec tego niepełnosprawność nie jest stygmatem i nie jest uznawana za wolę diabła. Jest ona postrzegana jako nieodłączny element zdrowia ludzkiego. Uważa się, że człowiekowi w momencie, w którym przytrafia się choroba, jest on wystawiany przez Boga na próbę. Leczenie wymaga modlitwy, która jest ocaleniem zarówno dla zdrowia, jak i choroby. Nie opiera się na lekach. Islam widzi potęgę w leczeniu duchowym, dlatego społeczeństwo islamskie odmawia zażywania leków.

Niepełnosprawność duchowo uwznioślająca

W klasycznych źródłach Islamu zanotowano przykłady, w których widoczna jest duchowa postawa wobec niepełnosprawności. W jednym z hadisów napisane jest, że jeśli Mahomet pozbawi swojego sługę dwóch cenionych rzeczy (np. oczu) i będzie on cierpliwy, to pozwoli on mu wejść do raju jako nagrodę za cierpliwość. W wielu zapiskach widnieją informacje, z których można było wyczytać, że Mahomet spotykał się z osobami niewidomymi, głuchymi, czy też trędowatymi.

Nieszczęście nie jest równoznaczne z niepełnosprawnością

W poprzednim artykule było napisane, że w starożytnej Grecji i Rzymie niepełnosprawność traktowano jako karę za grzechy, w religii islamskiej nie zauważono takiego podejścia. Co ciekawe, islam odrzuca taką postawę.

Widoczne jest to w niektórych wersach Koranu, gdzie wprost wyrażana jest niezgoda wobec opinii, że niepełnosprawne osoby są nieczyste i pod wpływem szatana, przez co powinny podlegać segregacji.  Warte dodania jest to, że choroba i niepełnosprawność stanowią moralnie neutralną kondycję człowieka.

Obowiązek opieki nad osobami niepełnosprawnymi

W religii islamskiej wymaga się opieki nad osobami niepełnosprawnymi. Niepełnosprawność widziana jest jako niekorzystna sytuacja, z którą ma się uporać społeczeństwo. Na ich barkach spoczywa obowiązek opieki nad osobami niepełnosprawnymi, to oni mają „usunąć” tę niekorzystną sytuację. Nagminnie upomina się Muzułmanów, aby bacznie przyglądali się osobom potrzebującym opieki, poprawiając im jakość życia i status społeczny.

Społeczeństwo islamskie jest zobowiązane do trzech rzeczy: ma zapewnić takiej osobie leczenie, dobrobyt oraz prawa człowieka. Osoby dotknięte niepełnosprawnością nie mogą zostać odrzucone tylko dlatego, że posiadają jakieś dysfunkcje.

Obowiązki religijne a niepełnosprawność

Islam opiera się na pięciu obowiązkach, które muzułmanin powinien spełnić: wyznanie wiary, modlitwa, pielgrzymka, jałmużna [3] i post. Każda z tych powinności jest analizowana pod kątem możliwości jej spełnienia przez osobę. Żeby Wam to jakoś zobrazować przytoczę przykład jałmużny, która jest procentem od zgromadzonego majątku, czyli osoba daje tyle, ile może.

Podobnie jest w sytuacji, kiedy osoba niepełnosprawna nie jest w stanie utrzymać postu, wtedy może to w inny sposób odrobić. Muzułmanie dotknięci niepełnosprawnością nie powinni być karani przez swoją niemożność, dlatego obowiązki religijne są dostosowywane do ich możliwości. Rytuał religijny, składający się z określonych gestów i postaw fizyczny, może być odprawiany za pomocą innych pozycji i nie jest to wcale gorsze, a wręcz jest równie ważne, co tradycyjna metoda. Post w określonych przypadkach może być nieodprawiany, do grona osób zwolnionych z tej powinności zaliczane są osoby z niepełnosprawnością. Wynika to z tego, że poszczenie mogłoby pogorszyć stan zdrowia takiej osoby.

Zatrudnienie

Religia wspiera osoby niepełnosprawne w zatrudnieniu, historia daje nam przykłady, które jasno pokazują, że tak było. Towarzyszami Proroka były osoby z niepełnosprawnością i do dzisiaj stanowią ważny wyznacznik podejścia do takich osób. Wielu uczonych i polityków było głuchych. Są dowody świadczące o używaniu języka migowego w sądach otomańskich. W czasach otomańskich wykorzystywano język migowy w niektórych sytuacjach, np. podczas zawierania małżeństwa.

Pozytywna postawa widoczna w aspekcie religijnym do osób niepełnosprawnych nie jest odzwierciedleniem w codziennym życiu zawodowym. Zatrudnienie takich jednostek nie jest powszechne. Według analiz Libańskiej Unii Niepełnosprawnych Fizycznie, która dokonała badań na grupie badawczej liczącej 200 osób niepełnosprawnych w wieku od 18 do 34 lat, ukończonej specjalistyczne instytucje opiekuńcze doszła do wniosku, że około 45% badanych nie została zatrudnionych. Pozostałą część zatrudniono w instytucjach, w których ukończyli szkołę. Powierzane im były prace z niskim wyposażeniem i bez zaplecza socjalnego.

[1] M. Stojkow, D. Żuchowska-Skiba, Niepełnosprawność w Islamie,

[2] Przymiotnik chory, pochodzący od rzeczownika marad (choroba)

[3] Dzielenie się bogactwami z tymi, którzy mają ich mniej