Ok 800 tys. obywateli UE z 16 państw członkowskich jest wykluczonych z możliwości głosowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego z powodu swojej niepełnosprawności. Jak to jest w Polsce? O tym rozmawiano w przedstawicielstwie PE w Warszawie.
„Obecnie w każdym z 27 państw UE mamy rozwiązania, które w praktyce pozbawiają osoby z niepełnosprawnościami prawa do głosowania” – podkreślił podczas spotkania b. minister polityki społecznej, a obecnie członek Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego Krzysztof Pater.
Pater zaprezentował główne wnioski z raportu „Rzeczywiste prawa osób z niepełnosprawnościami do głosowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego”, którego jest autorem, a który jednogłośnie przyjął PE. Wynika z niego m.in., że ok. 800 tys. obywateli UE z 16 państw jest wykluczonych prawnie z możliwości głosowania z powodu niepełnosprawności, w ośmiu państwach UE osoba, która nie jest w stanie dostać się do lokalu nie zagłosuje, bo nie przewidziano alternatywnego sposobu oddania głosu, w 18 państwach UE niewidomy wyborca nie ma możliwości samodzielnego oddania głosu.
„Raport przedstawia niestety smutne oblicze Europy, ale wkrótce może być lepiej – trzeba działać” – przekonywał Pater. Jak zauważył, obecnie prawodawstwo UE reguluje wiele różnych kwestii nie ma więc – w jego ocenie – przeszkód, by w ciągu najbliższej kadencji PE zmienić akt wyborczy z 1976 r. i zadbać o prawa osób z niepełnosprawnościami. Jak podkreślał Pater, wymaga to jedynie inicjatywy PE i woli państw członkowskich.
O tym jakie uprawnienia przysługują osobom z niepełnosprawnościami w Polsce przypomniał rzecznik Krajowego Biura Wyborczego Wojciech Dąbrówka. Podkreślił, że polski ustawodawca zapewnił wyborcom z niepełnosprawnościami prawo do pełnej informacji o przysługujących im prawach, a za udzielenie takiej informacji odpowiada gmina.
Wniosek do niej można złożyć w dowolnej formie – ustnie, pisemnie, faksem, mailowo, a w odpowiedzi na niego wójt (burmistrz, prezydent miasta) powinien poinformować wyborcę niepełnosprawnego m.in. o miejscu i godzinie wyborów, o tym gdzie znajdują się lokale wyborcze dostosowane do jego potrzeb czy warunkach dopisania wyborcy niepełnosprawnego do spisu wyborców w wybranym obwodzie głosowania. „Bo warto mieć świadomość, że ten obwód można zmieniać” – podkreślił Dąbrówka.
W tym celu należy złożyć wniosek o dopisanie do spisu wyborców w wybranym przez siebie obwodzie głosowania najpóźniej w 5. dniu przed dniem wyborów.
Do uprawnień wyborców z niepełnosprawnością należy też prawo do głosowania korespondencyjnego. Tu Dąbrówka przypomniał ważny termin – w wyborach do PE zamiar taki należy zgłosić komisarzowi wyborczemu najpóźniej w 13. dniu przed dniem wyborów, co w praktyce oznacza 13 maja. W zgłoszeniu wyborca może zażądać przesłania mu wraz z pakietem wyborczym nakładki na kartę do głosowania sporządzonej w alfabecie Braille’a.
Głosować korespondencyjnie mogą wyborcy posiadający orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, w tym także wyborcy posiadający orzeczenie o: całkowitej niezdolności do pracy, i niezdolności do samodzielnej egzystencji, zaliczone do I i II grupy inwalidów, a także osoby о stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny.
Głosować korespondencyjnie można tylko w kraju. Wyborca głosujący korespondencyjnie będzie ujęty w spisie wyborców w obwodzie głosowania właściwym dla jego stałego miejsca zamieszkania. Nie później niż 7. dnia przed dniem wyborów, wyborca otrzyma z urzędu gminy pakiet wyborczy w skład którego wchodzą: koperta zwrotna, karta do głosowania, koperta na kartę do głosowania, oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu na karcie do głosowania, instrukcja głosowania korespondencyjnego i ewentualnie nakładka na kartę do głosowania sporządzona w alfabecie Braille’a — jeżeli wyborca zażądał jej przesłania.
Po oddaniu głosu, w przygotowanej kopercie zwrotnej odbierze go przedstawiciel Poczty Polskiej. Odbiór następuje za pokwitowaniem najpóźniej w: przedostatnim dniu roboczym poprzedzającym dzień wyborów, jeżeli wyborca niepełnosprawny w momencie doręczenie pakietu wyborczego zgłosił potrzebę jej odbioru, pod adresem wskazanym przez tego wyborcę; przedostatnim dniu roboczym poprzedzającym dzień wyborów – w placówce Poczty Polskiej usytuowanej na obszarze gminy, w której wyborca niepełnosprawny jest ujęty w rejestrze wyborców; trzecim dniu roboczym poprzedzającym dzień wyborów w dowolnej placówce Poczty Polskiej.
Wyborca może też, do czasu zakończenia głosowania, osobiście dostarczyć kopertę zwrotną do obwodowej komisji wyborczej, której adres znajduje się na kopercie zwrotnej.
Wyborcy niepełnosprawni oraz ci, którzy ukończyli 75 lat mogą też głosować za pośrednictwem pełnomocnika. Pełnomocnikiem może być osoba wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie, co udzielający pełnomocnictwa do głosowania lub posiadająca zaświadczenie o prawie do głosowania. Nie może nim być członek obwodowej komisji wyborczej, mąż zaufania, obserwator społeczny, kandydat w wyborach.
Pełnomocnictwa udziela się przed wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) lub przed innym upoważnionym przez włodarza pracownikiem urzędu gminy. Wniosek o sporządzenie aktu pełnomocnictwa należy zgłosić wójtowi gminy, w której jest się wpisanym do rejestru wyborców najpóźniej w 9. dniu przed dniem wyborów.
Wyborcy niewidomi i słabo widzący mogą też skorzystać w lokalu wyborczym z nakładki na kartę do głosowania sporządzonej w alfabecie Braille’a. Obwodowa komisja wyborcza wydaje nakładkę wraz z kartą do głosowania na wniosek wyborcy w dniu głosowania
Ponadto wyborcy z niepełnosprawnością mogą też korzystać podczas głosowania nie z pomocy innej osoby w tym także niepełnoletniej. Jak podkreśla PKW, pomoc ta może mieć tylko techniczny charakter; nie może ona polegać na sugerowaniu wyborcy sposobu głosowania lub na głosowaniu w zastępstwie tego wyborcy.
Dodatkowo obwodowa komisja wyborcza zobowiązana jest, by na prośbę wyborcy niepełnosprawnego przekazać mu ustnie treść znajdujących się w lokalu obwieszczeń wyborczych w zakresie informacji o komitetach wyborczych biorących udział w wyborach oraz zarejestrowanych kandydatach i listach kandydatów.
O tym jak ważne jest dostosowanie lokali wyborczych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami przekonywał podczas spotkania w przedstawicielstwie PE dr Jarosław Zbieranek z Biura Rzecznika Praw Obywatelskich. Przedstawił on wyniki badania CBOS, z którego wynika m.in., że 77 proc. osób z niepełnosprawnościami preferuje osobiste głosowanie w lokalu wyborczym
Dr Anna Drabarz z Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami podkreśliła, że możliwość głosowania niepełnosprawnych w wyborach musi być zagwarantowana jako prawo człowieka.
Dyrektor Biura Parlamentu Europejskiego w Polsce Jacek Safuta przypomniał z kolei, że jeśli chodzi o wybory prawo unijne jest dość ogólnie sformułowane i szczegółowe uregulowania leżą w kompetencji państw członkowskich.
