Pewnie nie tylko ja zastanawiałam się, czy osoby z niepełnosprawnością trafiają do więzienia, a jeśli trafiają, to na jakich zasadach. Postaram się wyjaśnić tę kwestię.
Po uprawomocnieniu się wyroku orzekającego karę pozbawienia wolności przychodzi czas na stawienie się skazanego w zakładzie karnym w celu odbycia orzeczonej przez Sąd kary. Wtedy osoby z niepełnosprawnością udają się do zakładów karnych i odbywają wyrok w systemie terapeutycznym.
Podstawowe przepisy
Najpierw wypada przedstawić przepisy, które są podstawą w postępowaniu wykonawczo karnym. Na sam początek należy przytoczyć art. 9 kkw[1] Postępowanie wykonawcze wszczyna się bezzwłocznie, gdy orzeczenie stało się wykonalne – oznacza, że oskarżony w ciągu siedmiu dni może się odwołać od wyroku, jeśli się nie odwoła orzeczenie (wyrok) staje się wykonalne[2]. Wszystko to musi być zgodne z zasadami poszanowania godności człowieka i o tym mówi treść artykułu 9 kkw. Kary wykonuje się w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności ludzkiej skazanego.
System terapeutyczny
Karę pozbawienia wolności wykonuje się w systemie programowanego oddziaływania, terapeutycznym oraz zwykłym. My się skupimy na systemie terapeutycznym, ponieważ w takim trybie odbywają karę między innymi osoby z niepełnosprawnością fizyczną. W kodeksie karnym wykonawczym z 1997 roku na początku nie określono, czy kara pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym ma być odbywana na terenie każdego zakładu karnego, czy tylko w odrębnych oddziałach wyznaczonych do realizacji tego celu. Dopiero w nowelizacji z 2003 roku wprowadzono §4 do art.96, o którym mowa poniżej.
- Przepis art. 96 §1 kkw wskazuje, że W systemie terapeutycznym[3] odbywają karę skazani (…) niepełnosprawni fizycznie, upośledzeni umysłowo- wymagający oddziaływania specjalistycznego, zwłaszcza opieki psychologicznej, lekarskiej lub rehabilitacyjnej[4].
- Zgodnie zaś z § 4 cytowanej ustawy karę pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym wykonuje się przede wszystkim w oddziale terapeutycznym o określonej specjalizacji.
- Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 sierpnia 2003 roku §16 W razie stwierdzenia u skazanego między innymi niepełnosprawności fizycznej, wymagającej opieki lekarskiej lub rehabilitacyjnej- wniosek o skierowanie do odpowiedniego oddziału terapeutycznego sporządza lekarz[5]
Tabela 1. Liczba osób z różną niepełnosprawnością odbywająca kare w systemie terapeutycznym
| Skazani zakwalifikowani do systemu terapeutycznego poza oddziałem | |
| Wyszczególnienie | Stan w dniu 31.12.2023 |
| Niepełnosprawni fizycznie | 3 |
| Z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi, upośledzeni umysłowo | 2 |
| Skazani zakwalifikowani do oddziałów terapeutycznych przebywający poza tymi oddziałami | |
| Wyszczególnienie | Stan w dniu 31.12.2023 |
| Z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi, upośledzeni umysłowo | 127 |
| Skazani zakwalifikowani do oddziałów terapeutycznych przebywający w tych oddziałach | |
| Wyszczególnienie | Stan w dniu 31.12.2023 |
| Z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi, upośledzeni umysłowo | 1593 |
[1] Kodeks karny wykonawczy
[2] Musi odbyć swoją karę
[3] To znaczy, że jeśli np. jest alkoholikiem to powinien mieć zapewnioną terapię albo jeśli ze względu na stan zdrowia powinien się rehabilitować to powinien mieć zapewnione ćwiczenia.
[4] Kodeks karny wykonawczy art.96 §1 https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970900557/U/D19970557Lj.pdf (dostęp: 24.07.2024)
[5] Por. § 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobów prowadzenia oddziaływań penitencjarnych w zakładach karnych i aresztach śledczych, Dz.U. z 2003 r. Nr 151, poz. 1469 z późn. zm.
Opracowanie wpisu w ramach odbywanego Stażu: Weronika Apolinarek
