Pogorszenie warunków  zatrudnienia pracowników  z niepełnosprawnościami i  spadek  zainteresowania  pracodawców  zatrudnianiem  tej  grupy   osób. Jak koronawirus wpłynął na rynek pracy osób z niepełnosprawnościami?

Premiera raportów z II edycji badań Fundacji Aktywizacja poświęconych zmianom, jakie zaszły na rynku pracy osób z niepełnosprawnościami w czasie pandemii koronawirusa.

Jak wynika z przeprowadzonych przez Fundację Aktywizacja dwóch edycji badań pandemia koronawirusa    wpłynęła    negatywnie    na    warunki     zatrudnienia    i    miejsca     pracy     osób  z niepełnosprawnościami. Zaobserwowano m.in. spadek liczby osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę oraz zmniejszenie liczby godzin pracy, co przekłada się na obniżenie otrzymywanego wynagrodzenia. Na przestrzeni ostatnich miesięcy zaobserwowano również znaczny wzrost liczby osób zwolnionych z pracy z powodu problemów pracodawcy wynikających z pandemii z 57,2% do 82,3% badanych niepracujacych. Podobnie jak w I edycji raportu, blisko 90% badanych pracodawców deklaruje, że dotknęły ich negatywne skutki pandemii koronawirusa.

Druga edycja badań dotyczących rynku pracy osób z niepełnosprawnościami w czasie pandemii koronawirusa została  wykonana  niecałe  pół  roku  po  pierwszej  edycji.  Analizując  wyniki  badania z kwietnia oraz badania obecnego widać jak  zmieniła  się  sytuacja osób  z  niepełnosprawnościami na polskim rynku pracy, a także     zmianę postrzeganie pracy przez same osoby z niepełnosprawnościami.

„Od 30 lat wspieramy osoby z niepełnosprawnościami na rynku pracy i pracodawców.  Jesteśmy   w stałym kontakcie z naszymi klientami z niepełnosprawnością oraz współpracującymi pracodawcami, dzięki czemu jesteśmy świadkami zachodzących zmian, które wywołała trwająca już kilka miesięcy pandemia koronawirusa. Postanowiliśmy przeprowadzić drugą edycję naszego badania, aby móc ocenić wpływ pandemii koronawirusa na rynek pracy. Nie mogliśmy i nie chcemy pozostać obojętni na zaistniałą sytuację na rynku pracy” – mówi dr Sylwia Daniłowska –Wiceprezeska Zarządu Fundacji Aktywizacja.

Analizując sytuację osób z niepełnosprawnościami na polskim rynku pracy przez pryzmat wyników dwóch edycji badań można uznać, że pandemia koronawirusa nie wpłynęła zasadniczo na aktywność zawodową   osób   z    niepełnosprawnościami.    Jak    pokazują    przeprowadzone    badania    osoby z niepełnosprawnościami mimo trwającej pandemii koronawirusa wykazały się dużym zaangażowaniem w poszukiwaniu nowej pracy po jej utracie lub aktywnością w zakresie zmiany pracy na, według deklaracji badanych, atrakcyjniejszą. Zaobserwowano dużą motywację i gotowość do pracy utrzymaną mimo niesprzyjających warunków.

Mimo    aktywności   i   dużej    motywacji   do    podjęcia    utrzymania   zatrudnienia   przez   osoby    z niepełnosprawnościami widać, że pandemia wpłynęła niekorzystnie na warunki i miejsca pracy. Pogłębiona analiza porównawcza wyników obu badań wskazuje na kilka trendów zmian w warunkach pracy. Mimo wysokiego wskaźnika utrzymania zatrudnienia (78,8%) zaobserwowano spadek liczby osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę z 98% do 94,2%ankietowanych, wzrost liczby osób zatrudnionych na chronionym rynku pracy z 21% do 24,9%, oraz zmniejszenie liczby godzin pracy z 22% do 37,5%.

„Analizując wyniki badania możemy zaobserwować niepokojący spadek jakości zatrudnienia. Biorąc pod uwagę dane dotyczące niskich wynagrodzeń osób z niepełnosprawnościami niezbędne są działania, które będą wspierać pracujące już osoby z niepełnosprawnością nie tyle w utrzymaniu zatrudnienia, co w utrzymaniu jego jakości. Aspektem, na który szczególnie należy zwrócić uwagę jest wzrost zatrudnienia na chronionym rynku pracy. Dotyczy on sytuacji, w której osoby z niepełnosprawnościami funkcjonujące dotychczas na rynku otwartym z uwagi na nowe uwarunkowania gospodarcze i trudności ze znalezieniem pracy chcąc pozostać aktywnymi zawodowo zdecydowały się na pracę na rynku chronionym. Przejście lub powrót na rynek chroniony po czasie pracy na rynku otwartym, aktywniej włączającym w społeczeństwo, może mieć negatywne skutki dla samodzielności i samooceny tych osób” – mówi Agata Gawska – Senior eksperta ds. rynku pracy z Fundacji Aktywizacja.

Wyniki przeprowadzonych badań pokazują również negatywny wpływ pandemii na biorących udział w badaniach pracodawców. Ze skutkami pandemii zmaga się 90% przedstawicieli tej grupy. W grupie niepracujących osób z niepełnosprawnościami nastąpił znaczny wzrost liczby osób zwolnionych z pracy z powodu problemów pracodawcy wynikających z pandemii z 57,2% do 82,3%. Osoby, które wskazały jako powód utraty zatrudnienia pandemię na pytanie rozszerzające o tryb zwolnienia wskazują na zwolnienie   przez   pracodawcę   z   uwagi   na   problemy   ekonomiczne.   Wśród   badanych   osób   z niepełnosprawnościami odnotowano wysoki odsetek osób, które utraciły zatrudnienie z powodu pandemii (21,8%), dodatkowo 9% spośród grupy pracujących zmieniło pracę z powodu pandemii. Pracodawcy nie decydowali się również na przedłużenie współpracy 34,6% z grupy niepracujących badanych, którym upłynął termin obowiązywania umowy. Należy dodać, że znaczna część pracodawców podjęła działania dostosowawcze związane ze wstrzymywaniem rekrutacji, a także decyzje dotyczące czasowego lub trwałego obniżania pensji części i wszystkim pracownikom. 39% pracodawców obniżyło lub zrezygnowało z przyznawanych wcześniej premii.

Z pozytywnych kwestii widocznych w badaniu na uwagę zasługuje zmniejszenie liczby osób obawiających się o wprowadzenie zmian w warunkach zatrudnienia (spadek z 17% do 10,8%), co może być skorelowane z powrotem dużej liczby osób do świadczenia pracy w formule stacjonarnej (w pierwszym badaniu pracę zdalną wykonywało ok. 20% ankietowanych, obecnie jest to jedynie 12,5%). Patrząc również na wysoki wskaźnik utrzymania zatrudnienia – 78,8% – przy jednoczesnym obniżeniu jego jakości należy uznać, że pracownicy z niepełnosprawnością wykazują się dużą adaptacyjnością do warunków rynkowych.

Fragmenty komentarzy ekspertów, które znalazły się w raportach:

„Badania Fundacji Aktywizacja pozwalają na umiarkowany optymizm. Wynika z nich, że pracodawcy, mimo obaw o przyszłość, podjęli wiele działań by zachować miejsca pracy. Aż 87 procent z nich przyznało, że pandemia wpłynęła na działanie ich podmiotu, jednak na zwolnienia zdecydowało się tylko 11%. Do działań zaradczych, które minimalizowały skutki pandemii, w tym ograniczały ilość zwolnień, zaliczyły się między innymi: wstrzymanie nowych zatrudnień, obniżenie wynagrodzeń – dotyczy ok. 20% pracodawców – oraz wstrzymanie lub obniżenie wypłacanych premii i nagród, do którego przyznało się 39% pracodawców. To działania obserwowane także wśród ogółu firm na polskim rynku. Tego typu praktyki zaradcze w wielu wypadkach odnoszą skutek. Ponad 80% respondentów-pracodawców wskazało, że nie planują zwolnień wśród pracowników z niepełnosprawnościami” – komentuje Aleksandra Skwarska, ekspertka Pracuj.pl.

„Osoby z niepełnosprawnościami znajdują się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy. Ich szanse na podjęcie i utrzymanie satysfakcjonującej, godnej pracy są znacznie niższe niż osób sprawnych. A pandemia uderza mocniej w osoby z niepełnosprawnościami niż pozostałe osoby. Obrazują to podstawowe wskaźniki rynku pracy, np. liczba pracujących ogółem spadła o 1,3%, a liczba pracujących osób z niepełnosprawnościami o 2%. Szczególnie niepokojący jest spadek liczby osób z niepełnosprawnością aktywnych zawodowo. Doświadczenie uczy, że przejście z aktywności do bierności zawodowej jest często trwałe, a odwrócenie tego zjawiska wymaga dużych nakładów i wysiłków. Choć tym razem może być inaczej. Być może wzrost osób biernych zawodowo wiąże się z realistyczną oceną osób tracących pracę swoich szans na znalezienie nowej pracy. Jeśli w okresie pandemii nie mam szans na znalezienie nowej pracy, to być może sensowne jest okresowe wycofanie się z rynku pracy” – komentuje Piotr Stronkowski, Ekspert, ewaluator, zajmujący się głównie tematyką rynku pracy, edukacji, integracji społecznej i trzeciego sektora.

„Obok charakterystyki badanych podmiotów, która sama w sobie dostarcza interesujących informacji na temat rynku pracy w zakresie zatrudniania ON, zostały przeprowadzone analiza statystyczna oraz wynikające z niej wnioskowanie, które pozwoliło na wiarygodne określenie sytuacji polskich pracodawców w czasie obecnej pandemii. Obok dosyć oczywistych wniosków w tym zakresie (np. większa absencja pracowników, utrudnienia w organizacji pracy, mniejsze zapotrzebowanie na produkty) interesujący element stanowi wskazanie jedynie przez 3,8% ankietowanych pracodawców „innych” czynników wpływających na ich działalność, bowiem zaliczono do niej m.in. konieczność czasowego zamknięcia zakładu oraz zwolnień. Absolutna większość z nich (73%) zadeklarowała również brak zmiany w wysokości wynagrodzeń pracowników (jakkolwiek spora ich część wstrzymała premie i nagrody)” – komentuje Piotr Zawadzki, badacz i wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego, specjalizujący się w polityce rynku pracy.

Z raportami z przeprowadzonego badania można zapoznać się na stronie internetowej Fundacji Aktywizacja.

• Badanie osób z niepełnosprawnościami „Praca a koronawirus. Czy osoby z niepełnosprawnościami stracą pracę?” Link do strony www: https://aktywizacja.org.pl/aktualnosci/badanie-osob-z-niepelnosprawnosciami-praca-a- koronawirus-czy-osoby-z-niepelnosprawnosciami-straca-prace/

• Badanie pracodawców „Praca a koronawirus. Co z zatrudnieniem osób z niepełnosprawnościami?” Link do strony www: https://aktywizacja.org.pl/aktualnosci/badanie-pracodawcow-praca-a-koronawirus-co-z- zatrudnieniem-osob-z-niepelnosprawnosciami/