Transplantologia jest tą dziedziną medycyny, która musi współpracować ze społeczeństwem – powiedział transplantolog, prof. Krzysztof Zieniewicz, podczas otwarcia wystawy obrazującej pół wieku polskiej transplantologii.
Wystawa na terenie szpitala Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego jest częścią kampanii informacyjno-edukacyjnej Ministerstwa Zdrowia „Solidarnie dla transplantacji”, mającej na celu upowszechnienie i promocję wiedzy na temat medycyny transplantacyjnej oraz wzrost poparcia społecznego dla dawstwa narządów, komórek i tkanek.
„Transplantologia jest tą dziedziną medycyny, która musi współpracować ze społeczeństwem” – mówił prof. Krzysztof Zieniewicz – kierownik Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej Transplantacyjnej i Wątroby Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Cytował przy tym wcześniejsze słowa amerykańskiego bioetyka prof. Arthura Kaplana, który mówił, że „bez akceptacji społecznej umarłaby transplantologia. Nie mielibyśmy bowiem najcenniejszego dobra – dawców narządów”.
Jak zaznaczył prof. Zieniewicz, obecnie narządy do przeszczepów pochodzą przede wszystkim nie od ofiar wypadków, tylko osób zmarłych z powodu uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego, na przykład tętniaków. W przypadku przeszczepów nerki oraz części wątroby coraz większe znaczenie mają też żywi dawcy.
Jeśli chodzi o liczbę przeszczepień w Polsce, w ostatnich latach nie ma wzrostu. W 2015 roku wszystkich przeszczepień było 1432, w 2016 r. – 1469, w 2017 r. – w sumie 1531, a w 2018 r. – 1390.
Historia transplantologii w Polsce ma ponad pół wieku. 26 stycznia 2019 roku minęły dokładnie 53 lata od pierwszej udanej transplantacji – tego dnia profesor Jan Nielubowicz i prof. Tadeusz Orłowski z Akademii Medycznej w Warszawie (obecnie Warszawski Uniwersytet Medyczny) po raz pierwszy z sukcesem przeszczepili nerkę.
W Uniwersyteckim Centrum Klinicznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w 2018 roku przeszczepiono 164 wątroby od zmarłego dawcy (134 w Centralnym Szpitalu Klinicznym, CSK, i 30 – w Szpitalu Klinicznym Dziesiątka Jezus) oraz 21 wątrób od żywego dawcy (program realizowany z Centrum Zdrowia Dziecka).
Łącznie w Katedrze i Klinice Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby CSK UCK WUM wykonano 2176 przeszczepień wątroby, w tym w 2019 roku (do 2 czerwca) 70 transplantacji.
Kierowana przez prof. Krzysztofa Zieniewicza klinika w 2018 roku była jednym z największych ośrodków przeszczepiania wątroby w Europie. W ramach programu przeszczepiania wątroby od dawcy żywego, prowadzonego od 1999 roku przez Katedrę i Klinikę Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby CSK UCK WUM wraz z Kliniką Chirurgii Dziecięcej i Transplantacji Narządów Instytutu Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka, przeszczepiono 367 fragmentów wątroby. W Centrum Zdrowia Dziecka w 2018 roku wykonano 11 przeszczepień wątroby od zmarłego dawcy i 41 nerek (w tym 6 – od żywego).
3 czerwca 2019 roku w Klinice Chirurgii Ogólnej Naczyniowej i Transplantacyjnej CSK UCK WUM kierowanej przez prof. Sławomira Nazarewskiego, po raz setny pobrano nerkę do przeszczepienia od żywego dawcy. Zabieg przeprowadzono małoinwazyjną metodą wideoskopową z asystą ręczną.
Metoda małoinwazyjna została po raz pierwszy w Polsce zastosowana właśnie w tej klinice 18 czerwca 2003 roku). Od czerwca 2011 roku jest to metoda stosowana rutynowo. Pozwala na znacznie mniejszy uraz operacyjny, szybszą rekonwalescencję i większy komfort żywego dawcy, który jako osoba całkowicie zdrowa oczekuje idealnego wyniku operacji.
Jak zaznaczono na konferencji, jubileuszową, setną operację wykonał zespół kierowany przez dr hab. Tomasza Jakimowicza, pacjentem był 40-letni ojciec, oddający nerkę dla córki. Przeszczepienie zostało wykonane w IP Centrum Zdrowia Dziecka przez Zespół prof. Piotra Kalicińskiego z Kliniki Chirurgii Dziecięcej i Transplantacji Narządów Instytutu Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka. Dawca w drugiej dobie po operacji został wypisany do domu (co, jak podkreślił prof. Sławomir Nazarewski, nie byłoby możliwe przy tradycyjnym sposobie operowania).
Jak przyznał prof. Nazarewski, pobranie nerki od żywego dawcy jest operacją rzadko wykonywaną w Polsce, rocznie w naszym kraju przeprowadza się około 50-60 takich zabiegów, z czego kilkanaście w Klinice Chirurgii Ogólnej Naczyniowej i Transplantacyjnej, która może pochwalić się największym w Polsce doświadczeniem w tego typu operacjach wykonywanych małoinwazyjną metodą wideoskopową.
Na czwartkowej konferencji obecny był pacjent po przeszczepie wątroby, Adam Jeż. Dwa lata temu rozwinęła się u niego marskość wątroby z przyczyn autoimmunologicznych. Pojawiły się nawet groźne dla życia krwotoki z przełyku. „W styczniu przeszczepiono mi wątrobę. Od miesiąca wróciłem do pracy biurowej, do pracy dojeżdżam rowerem. Czuję się dobrze” – powiedział pacjent w rozmowie z PAP.
Ponad pół wieku historii polskiej medycyny transplantacyjnej (do roku 2017) podsumowuje wystawa „Solidarnie dla transplantacji – wczoraj i dziś”, prezentowana w formie multimedialnej instalacji, która do końca 2020 roku będzie podróżować po polskich miastach.
Na wystawie przypomniano osiągnięcia polskiej transplantologii – od pierwszego udanego przeszczepu nerki (prof. Jan Nielubowicz w roku 1966), poprzez pierwszy przeszczep serca (prof. Zbigniew Religa, 1985 r.), przeszczepy wątroby, trzustki, płuc – najpierw jednego, a później obu, kończyny górnej, pierwszy przeszczep twarzy. Jednym z najnowszych osiągnięć jest krzyżowe przeszczepienie nerek w dwóch klinikach jednocześnie (2017 r).
Na wystawie znalazła się też multimedialna ławka, która z głośnika odtwarza przechodniom historie osób po transplantacjach narządów. Wcześniej, w ramach kampanii Ministerstwa Zdrowia „Zgoda na Życie”, ławkę tę eksponowano w wielu miastach Polski. Stałe miejsce znajdzie ona na terenie Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego WUM.
autor: Paweł Wernicki
