W kontynuacji historycznego cyklu dotyczącego dyskryminacji osób z niepełnosprawnościami chciałbym odnieść się do sytuacji osób niepełnosprawnych w państwie, które zapoczątkowało największy i najkrwawszy konflikt w dziejach świata jakim była II wojna światowa, czyli III Rzeszy kierowanej przez Adolfa Hitlera. Opowiem o tym jaka polityka prowadzona była w stosunku osób, które według ideologii nazistowskiej nie zasługiwały na życie i były postrzegane jako skaza na społeczeństwie niemieckim.

Przymusowa sterylizacja osób niepełnosprawnych jako wstęp do Akcji T4

Obywatel III Rzeszy nie mógł jako przedstawiciel „narodu panów” posiadać żadnej skazy. Wszelkiego rodzaju niepełnosprawności od niepełnosprawności fizycznej, po zaburzenia umysłowe takie jak schizofrenia, epilepsja, zaburzenia narządów wzroku czy słuchu-jednym słowem wszystko co według nazistów odbiegało od narzuconej przez nich normy „zdrowego rasowo” obywatela miało być z życia społeczeństwa usuwane.

Nie minęło pół roku od przejęcia władzy przez Hitlera, kiedy rząd narodowosocjalistyczny wprowadził w życie „Ustawę o ochronie przed potomstwem dziedzicznie chorym”, w myśl której państwo przejęło kontrolę nad płodnością obywateli, by przeciwdziałać urodzeniu dziecka, które mogłoby odziedziczyć chorobę, lub deformację rodzica.

Inżynieria genetyczna i sterylizacja

Opisywane przedsięwzięcie stało się częścią tzw. inżynierii genetycznej, u podstaw której legła sterylizacja. Dzięki takim zabiegom wbrew własnej woli płodności zostało pozbawionych kilkaset tysięcy kobiet, które sterylizowane były nawet bez wiedzy o tych podejmowanych wobec nich działaniach. Na straży tego procederu stali lekarze bezwarunkowo wierni ideologii nazistowskiej, jak również „życzliwa część społeczeństwa, która donosiła władzom o przypadkach różnego rodzaju chorób i deformacji.

Starożytność i darwinizm jako inspiracja

Wątek zabijania osób z niepełnosprawnościami znany był już od czasów Starożytnych, o czym mogliście dowiedzieć się z mojego wcześniejszego artykułu https://rampa.net.pl/dyskryminacja-osob-niepelnosprawnych-intelektualnie-i-ruchowo-na-tle-historycznym/

Przykładem tego jest wspomniana przeze mnie we wcześniejszym wpisie Sparta, gdzie noworodki z niepełnosprawnościami porzucane były na Górze Tajget.

Higiena Rasowa – plan eliminacji osób z niepełnosprawnościami

Jeśli chodzi o czasy nowożytne a zwłaszcza opisywane przeze mnie czasy III Rzeszy podstawą regulacji dotyczącej zabijania osób obciążonych tak psychicznie jak i fizycznie była ideologia eugeniki negatywnej (tj. eliminację genów obciążający pulę genetyczną społeczeństwa),z której bez pośrednio wywodziła się propagowana w III Rzeszy tzw. „Higiena Rasowa” jak również idea prymitywnego darwinizmu społecznego (osobniki chore i nieprzystosowane muszą być eliminowane w „walce o byt”).W propagowanie tych idei w państwie rządzonym przez Hitlera zaangażowanych było wieku naukowców takich jak Fritz Lentz i Ernst Rudin.

Sterylizacja dzieci i dorosłych – Akcja T4

Początkowo osoby upośledzone lub kalekie podlegały w III Rzeszy (jak również w innych krajach) przymusowej sterylizacji. Podstawą prawną tych działań był dokument z 14 lipca 1933 roku, który regulował przepis dotyczący sterylizacji, jak również szereg innych pomniejszych ustaw, które pozwoliły na sterylizację ok 400 tys. obywateli (początkowo były to dzieci, z czasem także osoby dorosłe)

Sprawa dziecka Knauera

Szczególnie niechlubnym wątkiem w opisywanej przeze mnie historii jest wątek niejakiego Knauera. W lutym 1939 . do kancelarii Hitlera nadszedł list od niejakiego Knauera, ojca niemowlęcia, które urodziło się z niedorozwojem jednej stopy, pozbawione przedramienia, ślepe, oraz urodzone z „wrodzonym idiotyzmem”. Autor listu(ojciec) prosił, aby temu dziecku udzielono „łaski śmierci” tak, by je usunąć (niemowlę to było badane w klinice pediatrycznej w Lipsku przez prof. Wernera Catela, który zaproponował wystąpienie z taką prośbą do Adolfa Hitlera).

Morderstwo nazwane Łaską Śmieci

Hitler polecił swemu osobistemu lekarzowi dr. Karlowi Brandtowi, aby zbadać noworodka i jeśli informacje okażą się być prawdziwe-zabić je. Polecił również Brandtowi oraz szefowi swojej kancelarii Philippowi Bouhlerowi, aby w przyszłości takie sprawy załatwiane były w podobny sposób. Dziecko prawdopodobnie zginęło poprzez wstrzyknięcie trucizny. Sprawa tożsamości dziecka Knauera jest niejasna: prawdopodobnie był to chłopiec, który urodził się w rodzinie Kressler 20 lutego 1939 roku w Saksonii. Dziecko nosiło imiona Gerhard Herbert i prawdopodobnie zginęło 25 lipca 1939 roku.

Właściwy przebieg Akcji T4

20 lub 21 września 1939 roku w Grand Hotelu w Sopocie odbyła się narada z udziałem Hitlera, w której uczestniczył m.in. dr Karl Brandt, Philipp Bouhler i dr Leonardo Conti. Hitler przedstawił plany dotyczące likwidacji na terenie Niemiec osób umysłowo chorych wychodząc z założenia, że wpłynie to na utrzymanie „czystości krwi niemieckiej. Wprawdzie Conti wątpił w to, iż metoda wpłynie na utrzymanie owej „czystości rasowej”, jednak pomimo tych obaw zostały podjęte decyzje dotyczące bezbolesnego zabijania chorych i psychicznie niedorozwiniętych dzieci.

Podjęte decyzje przyjęły formę dyrektywy Hitlera z października 1939 roku, w myśl której osobom z zaburzeniami psychicznymi można było zapewnić „łaskawą śmierć”. Oficjalną nazwą instytucji zorganizowanej w celu kontrolowania przebiegu akcji była Państwowa Wspólnota Pracy Na Rzecz Zakładów Opiekuńczo-Leczniczych. Kierownikiem programu wyznaczony został Werner Heyde,a potem Paul Nitsche.

Eutanazja dzieci niepełnosprawnych

Dyrektywa Hitlera była usankcjonowana wcześniej podjętymi w tym kierunku działaniami. W czerwcu 1939 roku odbyło się spotkanie dla opracowywania zasad „eutanazji” dzieci niepełnosprawnych. Oprócz Bouhlera i Brandta brał udział także minister zdrowia Rzeszy dr Leonardo Conti, szef kancelarii Rzeszy Heinrich Lammers, oraz Martin Bormann jako szef kancelarii NSDAP. Natomiast w sierpniu 1939 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Rzeszy wydało utajnione rozporządzenie, w którym powołano Komitet Rzeszy ds. Naukowego Opracowywania Ciężkich Chorób Uwarunkowanych Genetycznie i Konstytucjonalnie.

Został także wydany okólnik, który mówił o tym, że każda akuszerka, która pomagała przy narodzinach dziecka, również w przypadku pomocy lekarza, która złożyła we właściwym urzędzie zdrowia meldunek na temat zachodzących u dziecka wad wrodzonych takich jak np. wodogłowie, ciężkie rozszczepy kręgosłupa itp. otrzymywała za swój nakład pracy rekompensatę wysokości 2 RM (Reichsmark)

Miejsca zagłady osób z niepełnosprawnościami

W miarę jak Akcja T4 zaczynała obejmować swym zasięgiem coraz to większe terytoria, zaczynały powstawać coraz to nowsze ośrodki zagłady osób z niepełnosprawnościami. Należały do nich m.in: Fort VII w Poznaniu oraz pobliska wieś Owińska, jak również Świecie i Kocborowo. Innym miejscem na dzisiejszych terenach polskich, gdzie osoby umysłowo chore i ogólnie osoby niepełnosprawne poddawane były zagładzie była Piaśnica. Innymi miejscami związanymi z Akcją T4 były: niemieckie miasto Brandenburg, czy Sonnenstein, czy austriacki zamek Hartheim, oraz Hadamar. Zagładzie służyły również obozy koncentracyjne takie jak: Treblinka, Bełżec i Sobibór.

Głodzenie pacjentów

W listopadzie 1942 roku w Monachiun zwołano tajną naradę, na której nieoficjalnie akcja T4 została wznowiona. Zalecono podczas niej przepisywanie chorym specjalnych diet, których stosowanie w konsekwencji prowadziło do zgonów osób niepełnosprawnych po mniej więcej 3 miesiącach. Pokłosiem tej narady była dyrektywa skierowana do wszystkich szpitali psychiatrycznych nakazująca głodzenie pacjentów. Była to dieta beztłuszczowa składająca się wyłącznie z warzyw gotowanych na wodzie, ponadto stosowano niejawne zabijanie chorych przy pomocy zastrzyków. Ostatnie zabójstwo niepełnosprawnego dziecka przy pomocy zastrzyku miało miejsce w trzy tygodnie po kapitulacji III Rzeszy

Osoby odpowiedzialne za akcję T4

W akcję T4 zaangażowanych było wielu lekarzy III Rzeszy. Byli to m.in: Karl Brand, Max de Crinis, Josef Mengele, Werner Heyde. Po II wojnie światowej toczył się w Norymberdze osobny proces lekarzy, podczas trwania którego zapadły dwa wyroki śmierci (jeden został wykonany, inny zamieniony na lżejszą karę. Niestety jednak nie wszystkim zbrodniarzom było dane stanąć przed obliczem sprawiedliwości i część z nich jak np. Josef Mengele i Bernard Bohne uniknęli kar uciekając do Ameryki Południowej.

Akcja T4 w kulturze i sztuce

Na temat akcji powstało wiele produkcji filmowych i powieści takich jak: Szpital Przemienienia S.Lema, film Amen, czy film Sierpniowa mgła.

Tekst, opracowanie: Kamil Drożyński

Zapraszamy do publikacji Kamila:

Dyskryminacja osób niepełnosprawnych intelektualnie i ruchowo na tle historycznym :

https://rampa.net.pl/dyskryminacja-osob-niepelnosprawnych-intelektualnie-i-ruchowo-na-tle-historycznym/