Cześć! Z uwagi na fakt, iż zarówno wśród Rampowiczów jak i wśród czytelników naszego portalu znajdują się zapewne miłośnicy kina, chciałbym poruszyć temat niepełnosprawności na ekranie. Postaram się przybliżyć rolę jaką pełni wątek niepełnosprawności w produkcjach filmowych. Poznacie także szereg filmów, które pokazały, że niepełnosprawność pomimo, iż doświadcza i stawia kłody pod nogi może także stanowić piękny przykład tego, że życie pomimo jej występowania może być niezapomniane. Zapraszam!

Jaką rolę pełni ukazanie niepełnosprawności w filmach?

Uważam, że rola jaką niepełnosprawność odgrywa na ekranie polega na ukazaniu przyjaznego jej oblicza, pokazaniu, że jest ona pomimo swego ciężkiego przebiegu swego rodzaju darem, oraz lekcją uczącą nas pokory jak również zmiany sposobu jej postrzegania na co dzień. Myślę, że wątek niepełnosprawności w filmach odgrywa także rolę prospołeczną, w której szacunek, akceptacja winny być na pierwszym miejscu. Kolejną ważną rolą niepełnosprawności na ekranie jest rola motywacyjna. Polega ona na przekonywaniu w szczególności młodej części społeczeństwa do intensywniejszych kontaktów z osobami niepełnosprawnymi, na łamaniu stereotypów związanych z niepełnosprawnością, czy wreszcie na próbie włączenia widza do świata niepełnosprawności i skłonienia go do tego, by zechciał wczuć się w sytuację osoby niepełnosprawnej zmagającej się z trudami codziennego życia. Myślę, że tym akcentem możemy zakończyć pierwszą część tej publikacji i możemy przejść do omawiania najbardziej znanych produkcji filmowych, w których niepełnosprawność znalazła swoje miejsce, zatem poznajmy je!

„Nietykalni”

Film w reżyserii Oliviera Nakache’a, którego głównym bohaterem jest sparaliżowany po wypadku milioner. Zatrudnia on do pomocy młodego chłopaka z przedmieścia, który właśnie opuścił mury więzienia. Film pokazuje zderzenie dwóch skrajnie różniących się od siebie światów, które jednak doprowadza do zawiązania się niezwykłej znajomości, która uczyni po pewnym czasie właśnie nietykalnymi tych dwoje ludzi.

„Motyl i skafander”

Film w reżyserii Juliana Schnabla. Jego bohaterem jest Jean-Dominique Bauby,który posługując się jedynie powieką do komunikowania się ze światem i bliskimi pisze bestsellerową książkę na temat walki o sens życia. Impulsem do jej napisania staje się dla tej postaci paraliż, którego doznaje w wieku 43 lat. Bauby próbuje odtworzyć wszystkie aspekty swojego świata wewnętrznego porównując się do motyla uwięzionego w skafandrze własnego ciała.

„Urodzony 4 lipca”

Film zrealizowany został przez Olivera Stone’a. Jego bohaterem jest Ron Kovic, który podczas wojny w Wietnamie zostaje ranny i niestety pozostaje osobą niepełnosprawną do końca swojego życia. Historia przedstawiona w filmie ukazuje także wielkie rozczarowanie jakiego bohater doznaje po powrocie do kraju.

„Mój Nikifor”

Film w reżyserii Krzysztofa Krauze. Jest opowieścią o ostatnich 10 latach życia Nikifora-malarza, samouka, przedstawiciela sztuki naiwnej. Nikifor był Łemkiem. Cierpiał na zaburzenia mowy i słuchu. Malował akwarelą wykorzystując przy tym każdy kawałek papieru, okładki zeszytów, czy opakowania papierosów.

„Zapach kobiety”

Film Martina Bresta opowiadający o niewidomym pułkowniku Franku Sladzie, który spędzając Święto Dziękczynienia w Nowym Jorku chce zasmakować życia. Opieki nad pułkownikiem podejmuje się młody Charlie Simms. Chłopak,który tylko dla zarobku postanawia opiekować się wojskowym przechodzi jednak cenną lekcję życia.

„Rain Man”

Film w reżyserii Barrego Levinsona. Opowiada o chłopaku, którego porzucił ojciec. Przed śmiercią mężczyzna zostawia w testamencie tajemniczy wpis mówiący o tym, że Charley ma brata Raymonda, który przebywa w zakładzie dla autystów. Pomimo swojej choroby Raymond potrafi rozwiązywać skomplikowane zadania matematyczne z niesamowitą szybkością. W testamencie ojciec zostawia Raymondowi olbrzymią fortunę,jednak chłopak nie pojmuje przeznaczenia pieniędzy. Charley jest przygnębiony faktem, iż ojciec ukrywał fakt istnienia Raymonda, Charley wykrada z zakładu Raymonda,po czym wspólnie wyruszają w zapoznawczą podróż.

„Jak zostać królem”

Film w reżyserii Toma Hoopera. Opowiada historię króla Jerzego VI, który tron musiał objąć po abdykacji brata Edwarda VIII. Centralnym wątkiem w filmie jest wątek relacji władcy z logopedą, który pomaga królowi w odnajdywaniu się w nowej sytuacji.

„Murderball”

Film Alexa Rubina. Jest to dokument opowiadający o rywalizacji i niezwykłych osobowościach graczy rugby. Są to gracze szczególni, gdyż są sparaliżowani, co zmusza ich do poruszania się na wózkach inwalidzkich. Dzieje się tak po wypadkach samochodowych, postrzałach, bójkach na pięści, niefortunnych skokach do wody,czy w wyniku chorób. Film jest także opowieścią o światowej sławy zawodnikach niepodobnych do tych z pierwszych stron gazet.

„Byłem żołnierzem”

Film Krzysztofa Kieślowskiego ukazujący żołnierzy, którzy utracili wzrok podczas wojny. Jest to również historia ociemniałego weterana. Heroizm zderza się tutaj z siłą niszczącą marzenia i nadzieje.

„Chce się żyć”

Film w reżyserii Macieja Pieprzycy. Jego bohaterem jest Mateusz,który ze względu na swoją przypadłość przez lekarzy uznawany jest za „roślinę”. Rodzice chłopaka nigdy jednak nie pogodzili się z diagnozą wierząc w to, że ich syn mimo swoich problemów jest w pełni sprawny intelektualnie. Mateusz dorasta otoczony troską i miłością, jednak los chce, aby trafił do specjalistycznego ośrodka i przez to odłączył się od rodziny. Z dala od bliskich podejmuje trudną walkę o godność i życie.

„Co gryzie Gilberta Grape’a”

Jeden z najbardziej rozpoznawalnych filmów, w których pojawia się wątek niepełnosprawności w reżyserii Lasse Hallstroma.Opowiada on historię Gilberta, który wiodąc z jednej strony dość nudne życie musi jednocześnie opiekować się swoim umysłowo upośledzonym bratem, w którego rolę wcielił się Leonardo DiCaprio,jak również matką cierpiącą na otyłość. Dopiero poznanie Becky odmieni życie Gilberta.

„Avatar”

Film w reżyserii Jamesa Camerona.Głównym jego bohaterem jest były marine, który będąc sparaliżowanym od pasa w dół i poruszając się na wózku inwalidzkim otrzymuje propozycję wzięcia udziału w misji na planecie Pandora. Mężczyzna traktuje tę propozycję bardzo poważnie i od razu postanawia przystać na nią. Jake Sully, o którym mowa jest postacią, której niepełnosprawność, jak i pozornie nieprzyjemna powierzchowność wywołują u widza potrzebę utożsamiania się z nią. Oglądając film, widz od samego początku odnosi wrażenie, iż Jake przeszedł bardzo dużo w swoim życiu. Jake wyrusza na misję w zastępstwie swojego zmarłego brata, który niestety ginie zanim zostaje posłany na misję. Co prawda Jake nie jest naukowcem, lecz zgodność DNA sprawia, iż za jego sprawą możliwe jest stworzenie hybrydy zwanej avatarem. Za sterowanie nim odpowiedzialny może być jedynie Jake. Odczuwa takie same emocje, jak avatar a co za tym idzie: w pewnym stopniu powstaje możliwość odzyskania sprawności przez Jake’a. Sam Worthington mówi o postaci, w której rolę wciela się, iż wyjazd na Pandorę umożliwia jej odkrycie swej własnej osobowości, jak również dokonanie wyborów, dzięki którym stanie się lepszym człowiekiem. Poszukiwania postaci mającej wystąpić w roli Jake’a trwały bardzo długo. Poszukiwano jej zarówno w Stanach Zjednoczonych i Europie, jednak ostatecznie zakończono je w Australii,z której pochodzi Worthington. Reżyserce castingu do filmu Margery Simkin wydawał się być idealnym kandydatem do roli Jake’a, gdyż jak twierdziła fizycznie przypominał wyobrażaną przez nią postać,w oczach której można było wyczytać, iż dużo przeżyła.

„Gra o tron”

Adaptacja sagi George’a R.R.Martina. Jest to ekranizacja, w której wątku niepełnosprawności nie brakuje a najbardziej rozpoznawalnym jej bohaterem z niepełnosprawnością jest Tyrion Lannister. Cierpi on na karłowatość, przez co skazany jest na ciągłe poniżanie i szykany. Tyriona nie chroni również fakt, iż jest przedstawicielem jednego z najpotężniejszych rodów-Lannisterów. Tyrion nazywany jest z racji swojego wzrostu małpą i bękartem, mimo to Tyrion wykorzystując swój spryt staje się jedną z najbardziej wpływowych postaci w Siedmiu Królestwach. W pewnym momencie Lannister staje się głównym protagonistą książkowej i serialowej fabuły. Zdobywa serca tak czytelników jak i widzów za sprawą celnych ripost, jak i bonmot krążących po internecie w formie memów. Kolejnymi postaciami Gry o tron rozpoznawalnymi ze względu na swoją niepełnosprawność są Bran Stark, Jamie Lannister, czy Hodor. Pierwszy z nich jest synem królewskiego namiestnika i pana na Winterfell, Eddarda Starka. Starkowie stanowią najpotężniejszy po Lannisterach ród w Siedmiu Królestwach. Ich rywalizacja z krewnymi Tyriona jest jedną z głównych osi fabuły książki i serialu. Brana widzowie i czytelnicy poznają na samym początku sagi,gdy podczas wspinaczki po murach zamku przypadkowo natrafia na scenę miłosną pomiędzy królową Cerseą i jej rodzonym bratem. Chłopiec uchodzi z życiem, jednak całkowicie traci władzę w nogach. Dla chłopca marzącego o rycerstwie jest to katastrofa. Udaje mu się jednak zaakceptować swoją niepełnosprawność. Odkrywa też u siebie moce nadprzyrodzone, które w pewnym sensie stają się rekompensatą utraty władzy w nogach. Zwrotem w jego życiu staje się także ucieczka z Winterfell, kiedy to chłopak,który nie znajduje się już pod troskliwą opieką staje się zwierzyną łowną. Kolejną postacią Gry o tron obarczoną niepełnosprawnością jest Hodor. Jest to niepełnosprawny intelektualnie chłopak stajenny. Wierny sługa Starków,pracowity i lojalny. Po upadku z muru to właśnie Hodor niesie Brana na barana w specjalnym koszu, co pozwala na swobodne przemieszczanie się chłopca. Nie wiadomo na jaką konkretnie niepełnosprawność intelektualną cierpi Hodor,gdyż jest to postać zamknięta w sobie.Należy nadmienić, że Hodor to przydomek,a nie prawdziwe jego imię. Ostatnią postacią z niepełnosprawnością, o której należy wspomnieć omawiając Grę o tron jest wspomniany wcześniej Jaime Lannister. Jest on postacią wręcz odpychającą. Jest pełen pychy, próżności i egoizmu. W żadnym wypadku nie dorównuje Tyrionowi jeśli chodzi o inteligencję, czy poczucie humoru. Jego romans z własną siostrą stał się jedną z przyczyn konfliktu o władzę w Westeros. Gdy Jaimiemu zostaje obcięta dłoń jego podejście do świata zmienia się. Jaime co prawda nie odzyskuje sympatii widzów i czytelników, to jednak jego postać staje się ciekawsza.

„Forrest Gump”

Film w reżyserii Roberta Zemeckisa. Opowiada historię niepełnosprawnego umysłowo i fizycznie Forresta Gumpa, w którego rolę wciela się Tom Hanks. Gump pomimo swych ograniczeń związanych z niepełnosprawnością odnosi sukcesy w futbolu i ping-pongu, następnie zostaje bohaterem wojny w Wietnamie, aby na koniec połączyć się ze swoją ukochaną z dzieciństwa- Jenną. Opowieść o Gumpie ukazana jest na tle 30-letniego burzliwego okresu w historii USA. Film ukazuje takie pozytywne wartości jak miłość do drugiego człowieka, odwaga czy poświęcenie, jednak jest też krytykowany za nieskromność, nieprzyzwoity język, czy pojawiającą się przemoc.

Tekst i pracowanie: Kamil Drożyński

Poznajcie pozostałe opracowania Rampowicza Kamila: