Barbara Kalinowska – aktualnie jestem już na emeryturze. Całe moje zawodowe życie spędziłam z dziećmi. Jeszcze w szkole podstawowej marzyłam, aby pracować i pomagać chorym dzieciom. Najprostszą drogą  wydawała mi się wówczas nauka w szkole pielęgniarskiej.

Po jej ukończeniu przez rok pracowałam na oddziale noworodków a potem rozpoczęłam studia pedagogiczne na UMK, później studia podyplomowe w zakresie oligofrenopedagogiki oraz liczne kursy i warsztaty. Przez kilka lat pracowałam jako pedagog szkolny, a następnie w Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej, gdzie zajmowałam się głownie diagnozą dzieci z różnorodnymi problemami rozwojowymi. Przez kilkanaście lat pracowałam jednocześnie dodatkowo w szkole specjalnej dla uczniów z głębszym i głębokim stopniu niepełnosprawności.

Jakie są konsekwencje diagnozy w poradni pedagogiczno – Psychologicznej?

Poradnie psychologiczno – pedagogiczne są publicznymi instytucjami oświatowymi służącymi pomocą dzieciom, rodzicom  a także nauczycielom. Dwa główne cele pracy specjalistów (psychologów, pedagogów, logopedów, specjalistów SI – integracji sensorycznej, lekarzy konsultantów, psychoterapeutów) to szeroka wielospecjalistyczna diagnoza problemów rozwojowych dzieci oraz  terapia zaburzeń oraz szeroko rozumiana ich profilaktyka.

W czym pomaga, opinia poradni pedagogiczno – psychologicznej?

Poradnie są upoważnione do wydawania opinii i orzeczeń, które mają moc urzędową i zobowiązują władze oświatowe oraz dyrektora szkoły nauczycieli do zorganizowania i  objęcia wskazanymi formami kształcenia oraz udzielania pomocy zawartych w wydawanych dokumentach. Formy te zostały ściśle określone w ustawach i rozporządzeniach ministra oświaty. Po przeprowadzonej na wniosek rodzica (opiekuna prawnego albo pełnoletniego ucznia) diagnozie, również na ich  wniosek, wydawane są opinie lub orzeczenia.

Opinie o konieczności dostosowania wymagań edukacyjnych

Opinie poradni dotyczą w zdecydowanej większości pomocy uczniom napotykających na różnorodne trudności i niepowodzenia szkolne. Po specjalistycznej diagnozie psychologiczno- pedagogicznej wydaje się opinie o konieczności dostosowania wymagań  edukacyjnych i potrzebie udzielenia pomocy psychologiczno – pedagogiczną dziecka (ucznia) od wieku przedszkolnego do końca jego edukacji (wydawane najczęściej na dany etap edukacyjny).  

Diagnoza ta ma na celu poznanie wielorakich zdolności ucznia, jego mocnych stron, aby jak najlepiej mógł on rozwinąć swoje możliwości  Są to najczęściej opinie z powodu trudności szkolnych wynikających ze specyficznych lub uogólnionych problemów w uczeniu się, problemów emocjonalnych, zachowaniu  czy relacjach społecznych, a także oceny dojrzałości szkolnej, wskazania nauki w klasie terapeutycznej i in.

W opinii zawarte są formy i rodzaje dodatkowej specjalistycznej pomocy  to m. in.: specjalistyczne zajęcia korekcyjno- kompensacyjne, socjoterapeutyczne, terapia mowy, zaburzeń integracji sensorycznej, koncentracji uwagi, technik ucznia się, propozycje rozwijania kompetencji wychowawczych rodziców.  Szkoła jest zobowiązana do organizacji tych form zajęć. Dostosowanie wymagań dla ucznia dotyczy natomiast sposobów, metod i form pracy nauczyciela oraz sposobu oceniania, w tym także na egzaminach zewnętrznych (na koniec szkoły podstawowej, maturalnych oraz zawodowych).  

O pokonywaniu barier w poszukiwaniu nadziei na lepsze jutro !

Każde dziecko, to inny świat; dla niego samego i jego rodziców. To problemy i trudności na jakie napotykają są dla nich najważniejsze gdy szukają pomocy i wsparcia. Stąd też rozmowa z rodzicami czy opiekunami dziecka,  kontakt z nimi szczegółowy pogłębiony wywiad stanowiły dla mnie zawsze istotny element diagnozy.  Pragną być zauważeni, zrozumiani,  wysłuchani, ważni dla tych do których przychodzą.  

Ogromne znaczenie miało  zawsze dla mnie nawiązanie kontaktu z dzieckiem, i to nie tylko zadaniowego. Istotne, aby czuło się bezpiecznie, miało komfort działania, pracy; wykazać się tym co potrafi, lubi, daje mu radość. Zawsze pewnym wyzwaniem było postawienie diagnozy dzieci ze sprzężonymi niepełnosprawnościami, nie komunikującymi się za pomocą mowy, często z porażeniem czterokończynowym. Przeprowadzałyśmy diagnozę w zespole psycholog, pedagog. Jeździłyśmy  z torbami różnorodnych pomocy, często samodzielnie przez siebie przygotowanych. Wiedza specjalistyczna, którą systematycznie pogłębiałyśmy, nie zawsze wystarczała. Konieczna była również pewna intuicja, która pozwalała na „pójściu za dzieckiem”, wczuciu się w jego sygnały płynące z ciała.

Nigdy nie zapomnę Dawida

Nigdy nie zapomnę ( był to koniec lat 90- tych) niespełna sześcioletniego Dawida, zgłoszonego przez mamę do naszej poradni, aby objąć go zajęciami rewalidacyjno- wychowawczymi ( chłopiec z  bliskiej rodziny matki korzystał z tej formy pomocy).  Wcześniej zebrany dość szczegółowy wywiad raz dokumentacja medyczna wskazywała, na głęboki stopień niepełnosprawności intelektualnej. Podczas spotkania z Dawidem w jego domu ( zawsze o ile to było tylko możliwe starałyśmy się dokonywać diagnozy w naturalnych, tj. domowych warunkach), zaskoczył mnie szybko nawiązany z dzieckiem kontakt emocjonalny, jego zróżnicowane reakcje ruchowe, dźwiękowe.

Moje  przekonanie, że w tym uwięzionym ciele tkwi duży potencjał potwierdziło się, gdy pokazałam duże zdjęcie ryby- prawie wyskoczył z łóżka, głośno wydawał niezrozumiałe, ale bardzo radosne i  zróżnicowane dźwięki. Na nasze pytania mama wyjaśniła, że dziadek, gdy mieszkali na wsi  ( do Toruniu przeprowadziła się  kilka miesięcy wcześniej) zabierał Dawida nad pobliski staw na ryby. Słowo „ryba” stało się „wytrychem”, bardzo szybko, jeszcze podczas tego samego spotkania udało się wykształcić jednoznaczną reakcję zaprzeczania i potwierdzania. Dzięki współpracy z działającą prężnie Fundacją „Daj szansę”, zatrudnioną tam logopedą- specjalistą komunikacji alternatywnej oraz (dziś archaicznemu sprzętowi) i oprogramowaniu  komputerowego Dawid szybko nabywał liczne umiejętności.  Ukończył liceum ogólnokształcące i studium informatyczne.

Jakie są terminy i czas oczekiwania na diagnozę w poradni pedagogiczno –
psychologicznej?

Przyjęcie do poradni  i diagnoza dziecka powinna odbyć w ciąg miesiąca od złożenia wniosku o badanie. Aktualnie, ze względu na sytuację pandemii terminy te mogą ulegać zmianie. Dostępne są natomiast  porady telefoniczne.

Orzeczenia wydawane są przez Zespoły Orzekające powołane przez dyrektora PPP po przeprowadzonej wcześniej wielospecjalistycznej diagnozie. O jego posiedzeniu pisemnie informowany jest rodzic (wnioskodawca) i może brać udział w jego posiedzeniu. Od decyzji zespołu orzekającego przysługuje wnioskodawcy prawo do odwołania.

Wydawane są dwa rodzaje orzeczeń: o potrzebie kształcenia specjalnego oraz o potrzebie nauczania indywidualnego (odbywa się ono  w zasadzie w domu).

Jakie kryteria trzeba spełnić by otrzymać nauczanie indywidualne?

Podstawą do wydania orzeczenia o potrzebie nauczania indywidualnego jest zaświadczenie lekarskie, w którym lekarz specjalista określa powód, dla którego uczeń nie może uczęszczać do szkoły lub uczęszczanie to jest znacznie utrudnione-  (najdłużej na dany rok szkolny). Z takim zaświadczeniem oraz z informacją szkoły/nauczycieli rodzice oraz wypełnionym wnioskiem zgłosić się muszą do poradni celem przeprowadzenia z Nimi wywiadu; niekiedy niezbędne jest również  diagnoza dziecka w poradni.

Natomiast orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydawane są na podstawie przeprowadzonej, wielospecjalistycznej diagnozy (zawsze na wniosek rodzica- opiekuna prawnego) ze względu na stwierdzoną niepełnosprawność intelektualną, ruchową (w tym afazję), autyzm, zespół Aspergera, wady wzroku, słuchu.W orzeczeniu zawarte są, oprócz wskazań i zaleceń do pracy z dzieckiem ( uczniem),  również formy kształcenia (w tym wskazuje się aktualnie  najkorzystniejszą).

Orzeczenie nie determinuje  gdzie dziecko ze stwierdzoną niepełnosprawnością ma realizować naukę (szkole  ogólnodostępnej,  w oddziale integracyjnym, w szkole specjalnej czy też w  ośrodku szkolno – wychowawczym). Taką decyzję podejmuje sam rodzic (opiekun prawny). Specjaliści w poradni, znając dobrze charakter placówek działających w ich rejonie mogą pomóc rodzicom wybrać najkorzystniejsza dla ich dziecka szkołę / przedszkole.

Inną kategorią są orzeczenia o potrzebie zajęć rewalidacyjno – wychowawczych  dla dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną , często sprzężoną (dla osób od 3 do 25 roku życia).

Jaką misję ma zespół orzekający – proszę nam o tym opowiedzieć

Zespół orzekający jest również władny wydawać opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju.  Jest to szczególnie ważne  dla najmłodszych naszych podopiecznych – dla dzieci już od urodzenia, które ze względu na stwierdzoną lub zagrażającą im niepełnosprawność konieczne jest objęcie ich najwcześniejszym, w tak istotnym dla efektywności,  wielospecjalistycznym wspomaganiem i stymulacją rozwoju, rehabilitacji.

Zajęciami tymi objęte mogą być dzieci do rozpoczęcia nauki szkolnej. Może być ona podjęta w wieku lat 8, po odroczeniu o 1 rok, gdy  po kolejnej diagnozie w PP-P stwierdza się brak dojrzałości dziecka do rozpoczęcia nauki w szkole i korzystniejszy dla dziecka będzie jego dalsze wychowanie i stymulacja rozwoju w  przedszkolu.

Jakie są procedury przed rozpoczęciem diagnozy?

W poradniach obowiązuje rejonizacja przyjęć. Rejon obejmuje dzieci i uczniów uczęszczających do przedszkoli  szkół, które obejmuje zasięg działania danej poradni. Natomiast opinie WWR  wydają poradnie właściwe dla miejsce zamieszkania dziecka.  

Poradnia  psychologiczno – pedagogiczna świadczy również szeroką pomoc terapeutyczną dla dzieci i młodzieży (zajęcia korekcyjno – kompensacyjne, rozwoju technik uczenia się, terapia matematyczna, zajęcia socjoterapeutyczne, psychoterapię i inne) – w zależności od potrzeb i możliwości danej placówki w tym zaburzenia integracji sensorycznej ( SI) Biofeebeck.

Ponadto w celu rozwijania ich umiejętności wychowawczych prowadzone są liczne zajęcia warsztatowe dla rodziców (tzw. Szkoła dla Rodziców), dla dzieci z ADHD. Aktualne oferty dostępne są na stronach internetowych większości poradni.

Gdzie rodzic bądź opiekunowie mogą uzyskać wsparcie?

Do PPP może zgłosić się rodzic, czy opiekun z każdym problemem, jaki przeżywa jego dziecko lub on sam, wynikający z trudności w rozwoju, funkcjonowaniu Jego dziecka.

W poradni toruńskiej istnieje możliwość konsultacji (w tym zwłaszcza w obecnej sytuacji pandemii) telefonicznej. Rodzic może uzyskać wsparcie, gdzie i po jaką pomoc zgłosić się, jak się umówić ze specjalistą.

Jakie różnice mają niepubliczne poradnie psychologiczno – pedagogiczne?

Istnieją również niepubliczne poradnie psychologiczne – pedagogiczne, jednak posiadają one uprawnień  do wydawania orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego oraz nauczania indywidualnego, a niektóre również opinii   WWR.

Korzystając z usług tych placówek (najczęściej płatnych) należy się upewnić, jaką moc prawną będą miały wydane później dokumenty  (można to sprawdzić w właściwym dla miejsca zamieszkania Kuratorium Oświaty lub w jego delegaturze). Istnieją również liczne prywatne gabinety psychologiczne i pedagogiczne, terapii Integracji sensorycznej, terapii metodą Tomatisa i wiele innych .

Nie do przecenienia są prężnie działające na terenie całego kraju różnorodne fundacje i stowarzyszenia służące specjalistycznym wsparciem i pomocą dzieciom chorym, z niepełnosprawnością. Zazwyczaj działają na rzecz podopiecznych z konkretnymi rodzajami – autyzm, uszkodzenie mózgu, zespół Downa, mukowiscydoza, FAS i wiele innych. Nie do przecenienia jest wzajemna pomoc i wsparcie samych rodziców, wymiana wiedzy o najnowszych  metodach.

Aktualnie również szersza jest oferta pomocy psychologicznej i psychiatrycznej w placówkach służby zdrowia  (dzieci i młodzież z zaburzeniami emocjonalnymi, zachowania, psychicznymi, odżywiania itp.). Ostatnio wzrosły nakłady z budżetu państwa na te formy pomocy – w Toruniu np. powstał nowy oddział dzienny dla dzieci i młodzieży.

Jakie bariery nauczyła się Pani pokonywać dzięki wieloletniej pracy w poradni?

Praca nauczyła mnie dużej pokory, zbyt  nieoceniania, roztropności w podejmowaniu decyzji, niekiedy mającej wpływ na całe życie dziecka i jego rodziny.  Głębokie przekonanie, że każdy z nas obdarzony jest jakimiś darami, zdolnościami, które mimo ograniczeń trzeba poznać  ( a my mamy też w tym udział) zawsze było motywacją do pracy a także źródłem nadziei i radości

Rozmowę z Barbarą Kalinowską , przeprowadziła stażystka , asystentka Portalu Rampa Pokonujemy Bariery – Katarzyna Liszcz . Publikacja przygotowana w ramach stażu

Zdjęcia źródło: Barbara Kalinowska

Wywiady i artykuły Katarzyny Liszcz