Dojrzewanie oraz seksualność osób z niepełnosprawnością to ciągle temat trudny i rzadko podejmowany. Często rodzice oraz opiekunowie pomijają w rozmowach kwestie seksualności co przyczynia się do frustracji i braku zrozumienia. Na prośbę dorastających i dorosłych osób z niepełnosprawnościami Rampowicz Patryk Grab zorganizował oraz przeprowadził rozmowę z Magdaleną Czyżewską psychologiem, psychoterapeutą i seksuologiem.

Jak rozmawiać z dorastającym dzieckiem z niepełnosprawnością o okresie dojrzewania?

Wprost. Z każdym młodym człowiekiem, niezależnie od tego, czy jest to osoba z niepełnosprawnością czy zdrowa, należy o dojrzewaniu rozmawiać wprost, oczywiście w sposób dostosowany do jego możliwości intelektualnych i emocjonalnych.

Czy problemy w komunikacji pomiędzy dzieckiem a rodzicem wynikają z faktu jego niepełnosprawności czy może z innych przyczyn?

Problemy w komunikacji pomiędzy dzieckiem a rodzicem są dość powszechne i nie wynikają one z faktu niepełnosprawności, ale m.in. z faktu różnic światopoglądowych i różnicy wieku.

Czy seksualność dorastających dzieci z niepełnosprawnością rozwija się tak samo jak u rówieśników?

Musimy tutaj wprowadzić rozróżnienie na osoby z niepełnosprawnością intelektualną i z niepełnosprawnością ruchową. Rozwój psychoseksualny osób z niepełnosprawnością intelektualną przebiega nieharmonijnie, seksualność nie idzie w parze z emocjami. Oznacza to, że nastolatek zachowujący się jak małe dziecko, reaguje na bodźce seksualne jak jego rówieśnicy. W przypadku osób z niepełnosprawnością ruchową, czyli np. tymi poruszającymi się na wózkach, ale rozwijających się prawidłowo pod względem intelektualnym, rozwój psychoseksualny przebiega tak jak u jego zdrowych rówieśników, natomiast problem może dotyczyć sposobów realizowania potrzeby seksualnej ze względu na ograniczenia ruchowe.

Czy potrzeby bliskości i miłości są również na tym samym poziomie?

Potrzeba bliskości i miłości jest potrzebą uniwersalną, każdy ją posiada.

Dlaczego rodzice nie chcą z nami rozmawiać o związkach i ewentualnym przyszłym małżeństwie?

Rodzicom generalnie jest trudno rozmawiać z własnymi dziećmi na tematy związane z seksem ze względu na swój własny wstyd, zbyt pruderyjne podejście do tematyki seksualności, a poza tym z nimi prawdopodobnie też nikt nie rozmawiał o seksie, więc skąd mają umieć o nim rozmawiać. Istnieje pogląd, że rozmawiając z nastolatkami o seksie obudzimy ich seksualność, co jest oczywiście poglądem błędnym.

Czy uważa Pani, że temat seksualności jest w dalszym ciągu tematem tabu?

Niestety tak. Nie umiemy rozmawiać o seksie.  Powoli się to zmienia, ale nasza, jako społeczeństwa, umiejętność w tym zakresie wciąż pozostawia wiele do życzenia.

Czy osoby z niepełnosprawnością mają takie same potrzeby jak osoby pełnosprawnie?

Osoby z niepełnosprawnością posiadają dokładnie takie same potrzeby jak osoby zdrowe.

Czy Pani zdaniem powinny być wprowadzone lekcje uświadamiające osoby z niepełnosprawnością w temacie seksualności?

Zdecydowanie tak. Edukacja seksualna to nie tylko nauka wyrażania swojej seksualności w sposób akceptowany społecznie, ale także edukacja czym jest zły dotyk, jak się przed nim bronić, jak się zachować w sytuacji zagrożenia. Osoby z niepełnosprawnością częściej niż inne grupy stają się ofiarami przemocy seksualnej.

Gdzie może się zwrócić młody człowiek z niepełnosprawnością jeśli ma pytania dotyczące swojej seksualności?

Do psychologa, a najlepiej do seksuologa.

Czy dorosłe osoby z niepełnosprawnością mogą zawrzeć związek małżeński i w jakich przypadkach jest to niemożliwe?

Tutaj znowu musimy wprowadzić rozróżnienie pomiędzy niepełnosprawnością intelektualną a np. ruchową. W polskim prawie niepełnosprawność intelektualna może być przeszkodą w zawarciu małżeństwa. W świetle Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego Art. 12 § 1. osoba dotknięta chorobą psychiczną lub niedorozwojem umysłowym nie może zawrzeć małżeństwa. Małżeństwa nie może zawrzeć także osoba ubezwłasnowolniona. Inne rodzaje niepełnosprawności nie stanowią przeszkody w zawarciu związku małżeńskiego.

Jak poinformować rodziców w kwestii własnych potrzeb seksualnych?

Myślę, że rodzice są świadomi istnienia tych potrzeb, jednak trudno im jest o nich z dziećmi rozmawiać. Seksualność niepełnosprawnego dziecka stanowi temat tabu. Dlatego też zachęcam rodziców do kontaktu ze specjalistami, aby zwiększyć swoje umiejętności w tym zakresie.

Czy dzięki masturbacji można rozładować napięcie seksualne?

Tak. Zachowania masturbacyjne służą rozładowaniu napięcia seksualnego w sytuacji, w której potrzeba seksualna nie może być, z różnych przyczyn,  realizowana w sposób najbardziej pożądany, a więc poprzez odbycie stosunku seksualnego.

Jak często można się masturbować?

Nie ma żadnych norm dotyczących tego, jak często można się masturbować. Jeżeli podejmowanie zachowań masturbacyjnych służy rozładowaniu napięcia seksualnego to jest wszystko w  porządku. Problem pojawia się wówczas, gdy masturbacja staje się zachowaniem przymusowym lub sposobem radzenia sobie z trudnymi emocjami.

Czy masturbacja wpływa na późniejsze relacje seksualne?

Jeżeli masturbacja służyła rozładowaniu napięcia seksualnego i nie stała się ona zachowaniem przymusowym lub służącym innym pozaseksualnym celom, takim jak np. rozładowywanie napięć emocjonalnych, nie będzie ona wpływać niekorzystnie na późniejsze relacje.

Jak rodzice mogą pomóc dorosłemu dziecku z niepełnosprawnością w kwestii rozładowania napięcia seksualnego?

Rodzice dorosłego dziecka powinni przede wszystkim akceptować istnienie potrzeby seksualnej u własnego dziecka oraz szanować jego prawo do prywatności i intymności, co umożliwi młodemu człowiekowi rozładowywanie napięcia seksualnego.

Czy osoby z niepełnosprawnością mogą uprawiać seks?

Oczywiście, osoby z niepełnosprawnością mogą uprawiać seks. Tak samo jak osoby zdrowe muszą pamiętać o stosowaniu zabezpieczenia przez niechcianą ciążą i chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Jak rozmawiać o seksie i bliskości z partnerem?

Wprost. Między partnerami powinna w sposób swobodny i otwarty toczyć się komunikacja dotyczące ich życia intymnego, dzięki czemu ich życie seksualne będzie satysfakcjonujące dla nich obojga.

Kiedy zdecydować się na bliskość fizyczną?

Decyzja o podjęciu współżycia seksualnego jest decyzją niezwykle ważną, gdyż dotyczy ona bardzo delikatniej i intymnej sfery naszego życia. Na pewno motywacją do decyzji o seksie nie powinien być strach, że jeżeli się na to nie zgodzimy to partner odejdzie, czy chęć udowodnienia partnerowi swojego uczucia w ten sposób. Decyzja o podjęciu współżycia powinna być podjęta przez oboje partnerów i powinna być poprzedzona rozmowami na ten temat, m.in. o tym, w jaki sposób zabezpieczą się przed niechcianą ciążą. Decyzja o współżyciu powinna być podyktowana chęcią pogłębienia relacji emocjonalnej jaka jest pomiędzy partnerami.

Jakie zabezpieczenia przed ciążą mogą stosować osoby z niepełnosprawnością?

Takie same jak osoby zdrowe. Podstawową formą profilaktyki i zabezpieczenia jest używanie prezerwatywy.

Czy po urazach kręgosłupa możliwy jest akt miłosny?

Osoby po urazach kręgosłupa mają ograniczenia ruchowe, w związku z czym na pewno napotkają na pewne przeszkody i trudności w realizowaniu potrzeby seksualnej z partnerem. Należy wraz z partnerem szukać rozwiązań, które będą zbliżały partnerów do odbycia jak najbardziej satysfakcjonujących stosunków.

Jakie rady może Pani dać dorastającym osobom z niepełnosprawnością w kwestii przyszłego życia w związku?

Myślę, że osoby z niepełnosprawnościami powinny tak, jak każdy inny człowiek otworzyć się na seks i pomimo ograniczeń, które stawia im na drodze ich niepełnosprawność dążyć do tego, aby ich życie seksualne było jak najbardziej satysfakcjonujące i dawało im radość.

Magdalena Czyżewska psycholog, psychoterapeuta, seksuolog

Zachęcamy do przeczytania również: Miłość fizyczna osób niepełnosprawnych – nadal tematem tabu?.

Zobaczcie również filmik: Dorosły niepełnosprawny a wsparcie rodziny – Rampowicze pokonują bariery