Dziś Rampowiczka Agnieszka Sobecka podejmuje temat świadczenia wspierającego. Analizuje zapisy ustawy w zderzeniu z rzeczywistością.
Prezydent podpisał ustawę
24 lipca ustawa o świadczeniu wspierającym dla osób z niepełnosprawnościami stała się faktem.
USTAWA z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (sejm.gov.pl)
Historia walki o ustawę
Minister Paweł Wdówik stwierdził, że mówienie o braku godnego życia osób z niepełnosprawnościami w Polsce jest sporym nadużyciem i, że rząd wiele robi dla tej grupy. Gdyby to była prawda działalność środowisk pomagających osobom z niepełnosprawnościami, byłaby pozbawiona sensu, a tak niestety nie jest.
Podstawowym pretekstem do rozpoczęcia działań przedstawicieli osób z niepełnosprawnością z rządem, było zwiększenie kwoty zasiłku pielęgnacyjnego, a także zniesienie zakazu pracy przez opiekunów przy pobieraniu tego świadczenia. Ten pierwszy postulat udało się zrealizować i świadczenie z kwoty 2119 złotych zostało podniesione do kwoty 2458 złotych. Warto nadmienić, że ta kwota jest przyznawana jedna, bez względu na ilość dzieci ze szczególnymi potrzebami w rodzinie.
Powstała grupa „2119 pln – Protest Osób z Niepełnosprawnościami i ich Rodzin”. Postulaty o realizację, których postanowili podjąć walkę to:
– prawo do podjęcia pracy przez opiekunów przy jednoczesnym pobieraniu świadczenia;
– zrównanie świadczenia dla wszystkich opiekunów zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 roku;
– wydłużenie okresu składkowego z powodu pobierania świadczenia( obecnie to 20 lat);
– przedłużenie wypłaty świadczenia po śmierci członka rodziny z niepełnosprawnością;
– podwyższenie kwoty zasiłku pielęgnacyjnego, która powinna podlegać corocznej waloryzacji, jak w przypadku innych świadczeń;
– ciągłość orzeczenia oraz wynikających z niego uprawnień do wydania przez komisję kolejnego orzeczenia pod warunkiem złożenia wniosku w ustawowym terminie;
– zaprzestanie wydawania orzeczeń krótkoterminowych wobec osób z niepełnosprawnościami, których stan nie ulegnie poprawie, na rzecz orzeczeń dożywotnich i długoterminowych;
– wykaz schorzeń uprawniających do otrzymania orzeczeń stałych ma mieć charakter otwarty, z uwzględnieniem opinii środowisk osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów;
– podwyższenie najniższej renty socjalnej , renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renty rodzinnej;
– zniesieni pułapki rentowej dla osób, które pobierają powyższe renty;
– zwiększenie finansowania ośrodków pobytu dla osób z autyzmem, niepełnosprawnością intelektualną w stopniu znacznym i głębokim oraz sprzężoną, przynajmniej do poziomu finansowania oświaty dla uczniów z niepełnosprawnością;
– dla osób z ciężką niepełnosprawnością konieczność utworzenia forma wsparcia nieinstytucjonalnego( specjalistyczne domy wsparcia całodobowego – małe do 12 osób), ze stałym finansowaniem, a dla osób bardziej samodzielnych, system mieszkań wspomaganych z uwzględnieniem indywidualizacji potrzeb potencjalnych mieszkańców;
– wyższe wsparcie finansowe dla opiekunów, którzy mają więcej niż 1 dziecko z niepełnosprawnością;
– rozszerzenie prawa do otrzymywania świadczenia pielęgnacyjnego o rodziny zastępcze niezawodowe;
– zagwarantowanie asystencji osobistej, gdzie asystent będzie odpowiednio zabezpieczony umową o pracę i adekwatnym wynagrodzeniem, plus zaznaczenie, że jest to obowiązek samorządów;
Tragiczne historie rodzin…
To co przesłali internauci na media społecznościowe organizacji jasno stoi w sprzeczności z doskonałym samopoczuciem przedstawicieli obozu władzy w kwestii proponowanego nam wsparcia. Rodziny opisują ból, bezradność, brak środków do życia, skrajne przemęczenie walką o byt, zdobywaniem środków na terapię, leki, specjalistyczne żywienie. Opisują stany lękowe, depresyjne. Piszą o tym, że możliwość podjęcia pracy, która stanowiłaby dla nich odskocznię i chwilę na oddech, jest im odbierana. Władza i też niestety społeczeństwo wymaga od nich nadludzkiego heroizmu, nie pytając czy mają na to siłę i ochotę. A przecież Ci ludzie mają talent, wykształcenie i zasoby, do tego by realnie, namacalnie być pełnoprawną częścią społeczeństwa.
Spotkania z władzą
Inicjatywa 2119, w skład, której weszli przedstawiciele organizacji non – profit, działacz/czki z niepełnosprawnościami, rodzice osób z niepełnosprawnościami. Rozpoczęła się seria spotkań z przedstawicielami partii rządzącej w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej. W spotkaniach z grupą społeczną uczestniczyli: minister Marlena Maląg oraz pełnomocnik ds. osób z niepełnosprawności z Paweł Wdówik. Negocjacje rozpoczęły się w marcu bieżącego roku po protestach osób z niepełnosprawnościami. Były długie i burzliwe, padło wiele deklaracji i obietnic, co z tego w praktyce wyjdzie, dopiero będziemy mogli się przekonać 1 stycznia 2024 roku, bo wtedy założenia ustawy zaczną być realizowane.
Założenia ustawy
Świadczenie będzie kierowane bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnością i nie będzie tu brany pod uwagę wiek świadczeniobiorcy. Będzie przysługiwać bez względu na inne formy wsparcia(inne świadczenia nie będą odbierane). Przy decyzji o świadczeniu nie będzie brany pod uwagę dochód i świadczenie będzie wolne od egzekucji. Najwyższe świadczenie będzie równe 220 % renty socjalnej. Jeżeli osoba niepełnosprawnością nie zdecyduje się na pobieranie świadczenia to opiekun będzie mógł poobierać wszystkie świadczenia na dotychczasowych zasadach. Wobec opiekunów, którzy stracą prawa do świadczeń, ponieważ ich podopieczny będzie otrzymywał świadczenie wspierające, zostanie uruchomiony program ich aktywizacji o wartości 100 mln złotych. Świadczenie pielęgnacyjne będzie waloryzowane, zniesiono zakaz pracy zarobkowej. Ponadto jeśli liczba dzieci z niepełnosprawnością w jednym gospodarstwie domowym wynosi więcej niż 1 to świadczenie będzie przyznawane na każde dziecko oddzielnie( te warunki dotyczą osób z niepełnosprawnościami do 18 roku życia).
W przypadku osób pełnoletnich:
– świadczenie i jego wysokość nie będą zależne od mementu powstania niepełnosprawności, ani od kryterium dochodowego;
– świadczenie wspierające nie będzie zastępowało innych świadczeń, jednak może być z nimi łączone;
– świadczenie wspierające nie będzie mogło być łączone ze świadczeniem opiekuńczym które jest pobierane przez osoby świadczące opiekę;
Punkty w skali i wysokość świadczenia
220% renty socjalnej – jeżeli osoba diagnozowana uzyska od 95 do 100 punktów ;
180% renty socjalnej – jeżeli osoba diagnozowana uzyska od 90 do 94 punktów;
120% renty socjalnej – jeżeli osoba diagnozowana uzyska od 85 do 89 punktów ;
80% renty socjalnej – jeżeli osoba diagnozowana uzyska od 80 do 84 punktów;
60% renty socjalnej – jeżeli osoba diagnozowana uzyska od 75 do 79 punktów ;
40% renty socjalnej – jeżeli osoba diagnozowana uzyska od 70 do 74 punktów ;
Niestety ze wsparcia zostaną wyłączone osoby, które zamieszkują: ośrodek świadczący opiekę całodobową, do którego zaliczamy: DPS, zakład poprawczy, więzienie, placówkę leczniczo – opiekuńczą, więzienie.
Podstawą do przyznania punktów będzie formularz, który zawiera pytania dotyczące czynności z różnych dziedzin życia osoby z niepełnosprawnością. Są w nim zarówno pytania dotyczące radzenia sobie z takimi czynnościami jak mycie, jedzenie, samodzielne poruszanie się czy ubierania, ale też dotyczące funkcjonowania społecznego: Podejmowanie decyzji dotyczących codziennego odżywiania, zarządzanie codziennym budżetem czy robienia zakupów i dysponowania swoim czasem i codziennymi czynnościami, ale też odbieranie wiadomości werbalnych. Przy ocenie zdolności do wykonywania każdej czynności ma się uwzględniać: zdolność do podejmowania decyzji, świadomość skutków swoich działań oraz możliwość wykonania przez osobę czynności lub zadań.
Co istotne orzeczenia o niepełnosprawności nie tracą ważności, a poziom wsparcia będzie oparty na ocenie funkcjonalnej osoby z niepełnosprawnościami. Tu podawane są trzy różne skale(stara hiszpańska skala BVD, nowa 6-cio etapowa skala wdrażana w Hiszpanii od kwietnia 2023 , oraz skala WHO 2.0. Na razie nie ma jednoznacznej decyzji co do wyboru skali.
Realia życia z niepełnosprawnością i głos rodzin OzN w sprawie
Rozwiązania zawarte w ustawie budzą sprzeciw opiekunów osób z niepełnosprawnością intelektualną i autyzmem, szczególnie chodzi tu o skalę według, której ma to świadczenie być przyznawane. Zwracana jest też uwaga na de facto wygaszanie świadczenia pielęgnacyjnego, pod pretekstem zwiększenia pomocy, co budzi obawy o czynności zmierzające do oszczędzaniu na najbardziej potrzebujących. Świadczenie będą otrzymywali tylko opiekunowie osób do 18 roku życia. Osoby po ukończeniu 18 roku życia przejdą na świadczenie wspierające, co będzie trudne dla rodziców, którzy nie mogąc wrócić po latach na rynek pracy, nie będą mieli środków do życia. Rynek pracy gloryfikuje osoby w pełni dyspozycyjne, a ten warunek jest niemożliwy do spełnianie w przypadku opieki nad osobą w pełni absorbującą uwagę. Wprowadzenie świadczenia specjalnego dla osób z niepełnosprawnościami jest dobrym początkiem zmian pod warunkiem, że wraz z nim znajdą się rozwiązania w zakresie: mieszkalnictwa wspomaganego, asystencji, opieki wytchnieniowej…Jeśli nie, konsekwencje mogą być bardzo bolesne dla ogromnej liczby rodzin. Samo danie osobie potrzebującej środków do życia, i to powiedzmy sobie szczerze niewielkich, nic w jej życiu nie zmienia. Aby mówić w tym przypadku o podmiotowości jednostki potrzebna jest niezależność w postaci choćby wsparcia asystenta. Niestety obiecana przez Prezydenta RP ustawa regulująca tę kwestię nie została jeszcze przedstawiona opinii publicznej. Osoba z niepełnosprawnością otrzyma świadczenie specjalne, z którego skorzysta, ale w przypadku śmierci opiekuna trafi do placówki, przez co traci prawo do świadczenia. Dlatego też dopiero świadczenie, któremu towarzyszą powyższe rozwiązania ma sens. W innym przypadku mówimy o uprzedmiotowieniu warunkowym.
Przedstawiłam tylko niewielki wycinek jeśli chodzi o świadczenie wspierające. Niestety rząd pracuje nad tym w tajemnicy i niezgodnie z Konstytucją, ponieważ nie odbyły się konsultacje społeczne. Mało tego stan na dzień 8 września, gdy piszę ten artykuł jest taki, że brakuje rozporządzenia, które jest bardzo istotne, gdyż od niego zależy kto i w jakiej wysokości finalnie otrzyma świadczenie wspierające. Co wyniknie z zapisów w zderzeniu z brutalną rzeczywistością?
O tym przekonamy się w styczniu 2024 roku…
Wpis opracowała: Agnieszka Sobecka
A Wy czy już słyszeliście o świadczeniu wspierającym? Jakie są Wasze opinie na ten temat? Podzielcie się z Nami!
