Historia wózka inwalidzkiego

Witajcie!!! Zarówno część z nas Rampowiczów, jak i część czytelników zmaga się z niepełnosprawnością polegającą na uszkodzeniu rdzenia kręgowego, co zmusza tak nas, jak i ich do korzystania z wózka inwalidzkiego. Pamiętając o tym fakcie chciałbym, abyśmy poznali jego historię, spojrzeli na to jak z biegiem lat przebiegała jego ewolucja, jak był udoskonalany, oraz na to jak wyglądają współczesne wózki inwalidzkie. Zapraszam więc w podróż po historii mobilności tych, którym niepełnosprawność nie pozwoliła na samodzielne poruszanie się.

Czym jest wózek inwalidzki i jaką rolę spełnia?

Wózek inwalidzki jest to pojazd przeznaczony dla osób, u których występuje dysfunkcja kończyn dolnych, oraz kręgosłupa. Pomaga on w ustabilizowaniu oraz utrzymaniu prawidłowej pozycji ciała, ułatwia także poruszanie się. Dzięki wózkowi inwalidzkiemu osoby z niepełnosprawnością ruchową dotknięte urazem rdzenia kręgowego i w konsekwencji paraliżem kończyn dolnych zdolne są do radzenia sobie w warunkach życia codziennego, podróżowania, jak również są w stanie uprawiać sporty wyczynowe.

Początki wózka inwalidzkiego

Początkowo osoby po wypadkach, osoby z niepełnosprawnościami wrodzonymi, jak i te w trakcie rekonwalescencji transportowane były na specjalnych noszach, lub w lektykach, jednak na te udogodnienia były w stanie pozwolić sobie wyłącznie osoby zamożne. Pierwsze wzmianki dotyczące krzeseł na kołach będących pierwowzorem wózków inwalidzkich pojawiły się około roku 500 p.n.e. w zapiskach pochodzących ze Starożytnych Chin i Starożytnej Grecji.

Pierwszy pojazd inwalidzki

Z roku 530 p.n.e. pochodzi natomiast płaskorzeźba znaleziona na chińskim sarkofagu przedstawiająca mężczyznę siedzącego na fotelu z trzema kółkami. Jest to pierwszy zachowany historycznie ślad istnienia w tamtym okresie pojazdu inwalidzkiego pozwalającego na transport chorego w pozycji pionowej.

Pojazd Filipa II i Ludwika XIV

Pierwsze informacje dotyczące mebli do siedzenia, które były wyposażone w ułatwienia dla osób z niepełnosprawnościami pojawiły się w literaturze europejskiej w XVI w. Możemy dowiedzieć się z nich m.in o fakcie niepełnosprawności króla hiszpańskiego Filipa II. Chorujący na podagrę król korzystał z fotela posiadającego regulowane oparcie i podnóżek. Z kolei w 1700 roku francuski król Ludwik XIV korzystał z wózka, którego mechanizm swoim działaniem przypominał ruletkę. Dzięki niemu możliwy był obrót fotela wraz z siedzącym na nim władcą.

Wynalazek Dawsona

Kolejną rewolucję w historii wózka inwalidzkiego przyniósł schyłek XVIII wieku, kiedy to w 1795 roku John Dawson skonstruował wózek nadający się do prowadzenia przez samego użytkownika. Wózek ten był wyposażony w dwa przednie koła i jedno tylne do sterowania. Z kolei w 1811 roku zbudowany został wózek wyposażony w dwie zębate przekładnie przenoszące napęd. Kolejną zmianę przyniósł rok 1850, wtedy to w Nowej Anglii skonstruowano wózek posiadający stalowe koła napędowe z przodu i jedno małe kółko samonastawne umiejscowione z tyłu wózka. Jego zaletą był mały promień zawracania, jednak napędzanie go wymagało sporego wysiłku. Na przełomie XIX i XX wieku zaczęły powstawać wózki inwalidzkie posiadające ramę z drewna, oraz siedzisko z wikliny. Były one wyposażone w regulowane podłokietniki oraz przednie koła napędowe.

Wózki o napędzie elektrycznym

W roku 1903 pojawił się pierwszy mieszczący się w pomieszczeniach wózek z napędem elektrycznym. Wózek ten był wyposażony w silnik zasilany akumulatorem 12 V, miał on moc 0,38 konia mechanicznego. W 1907 roku powstał pierwszy wózek o konstrukcji metalowej, zastąpił on wózki budowane wcześniej z drewna. Początek XX wieku był okresem, w którym wózki inwalidzkie ze względu na dużą wagę (ok. 50 kg) jak i znaczne rozmiary praktycznie nieprzystosowane były do samodzielnego poruszania się. Nie można ich było składać oraz łatwo przetransportować, a osoby niepełnosprawne z nich korzystające były uzależnione od pomocy osób pełnosprawnych w poruszaniu się nimi.

Pojazd Feather – Light 10

Przełom w tym zakresie nastąpił w 1932 roku, kiedy Harry Jennings na prośbę swojego niepełnosprawnego przyjaciela Herberta Everesta z USA skonstruował pierwszy nadający się do transportu ze względu na możliwość złożenia wózek inwalidzki. Pojazd ten zwany Feather-Light 10 ważył zaledwie 25 kg. Ci dwaj Panowie założyli spółkę Everest & Jennings, firma ta przez długi czas posiadała monopol na rynku wózków inwalidzkich. W połowie lat 30 XX wieku firma opatentowała wózek o krzyżakowej, składanej ramie zaprojektowany przez Sama Duke, zaś w roku 1950 powstał pierwszy moduł silnikowy, który można było dołączyć do wózków napędzanych ręcznie. Silnik ten był sterowany za pomocą tranzystorów.

Sportowe wózki inwalidzkie

Lata 50-te były także okresem, w którym coraz większy nacisk zaczęto kłaść na rolę sportu w rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Zaczęły wówczas powstawać pierwsze sportowe wózki inwalidzkie. W roku 1946 odbyły się pierwsze w Stanach Zjednoczonych zawody koszykówki osób na wózkach. W miarę jak trend na rynku zaczął się nasilać zaczęto coraz intensywniej eksperymentować z tradycyjnymi wózkami E&J chcąc przystosować je na potrzeby sportu.

Pierwszy wózek sportowy

Pierwszy wózek sportowy przeznaczony do użytku własnego zbudował Amerykanin Bud Rumpel,a firma Quadra podjęła próbę produkcji seryjnej wózków do użytku codziennego. Były one wzorowane na wózkach sportowych. Ważne zmiany nastąpiły w 1978 roku. Zapoczątkował je Marlin Hamilton. Hamilton uległ wypadkowi, przez co zmuszony był do poruszania się na wózku inwalidzkim. Rozczarowany dostępnymi wówczas rozwiązaniami poprosił o pomoc konstruktorów szybowców Dona Helmana i Jima Okamoto. Efektem ich współpracy był wózek o wadze 12 kg, wyposażony był w sztywną ramę oraz niskie oparcie. Stworzono wówczas firmę Quickie Designs. Aktywny wózek produkowany przez tę firmę szybko pozwolił na wyparcie z rynku firmy E&J. Dziś wózki inwalidzkie aktywne dostępne są w ofertach wszystkich światowych firm zajmujący się produkcją takiego sprzętu.

Wózki inwalidzkie współcześnie

Obecnie rynek zajmujący się sprzedażą wózków inwalidzkich oferuje bardzo nowoczesne modele. Są to modele zarówno z napędem ręcznym, jak i elektrycznym. Te pierwsze cechuje lekkość oraz składane konstrukcje co zwiększa komfort ich użytkowania. Ważna jest także ich ergonomia oraz dostępność wielu wersji zarówno dla dzieci jak i osób dorosłych. Te drugie z kolei cechuje nowoczesność, innowacyjność rozwiązań ułatwiających poruszanie się w trudnym terenie takich jak oświetlenie LED, oraz siedziska pozwalające nawet na dłuższe podróże.

Tekst i pracowanie: Kamil Drożyński

Zapraszamy do publikacji Kamila: