Dzisiaj chciałbym przybliżyć temat przypadłości, jaką jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej u dzieci, czyli ADHD. Poruszam go ze względu na to, iż temat ten jest niekiedy bagatelizowany zarówno przez nauczycieli, jak i niestety przez rodziców dzieci, których zachowanie wskazywać może na występowanie choroby.

Chciałbym omówić czym jest ADHD, opowiedzieć o objawach charakteryzujących Zespół nadpobudliwości psychoruchowej, odpowiedzieć chcę także na pytanie, czy możliwe jest uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności w przypadku ADHD, czy wreszcie opowiedzieć o leczeniu tego schorzenia. Zapraszam!

Czym jest Zespół nadpobudliwości psychoruchowej? Charakterystyka choroby i objawy

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, czyli ADHD jest zaburzeniem mającym swój początek na etapie wczesnego dzieciństwa.

Zaburzenie dzieli się na trzy główne grupy objawów, są to:

• nadmierna ruchliwość
• zaburzenia koncentracji i uwagi
• nadmierna impulsywność.

Nadmierna ruchliwość

Do pierwszej grupy objawów zaliczyć można: występujące u dziecka pobudzenie, skłonność do wiercenia się, czy też ciągłego poruszania rękami i nogami. Symptomy te mogą być szczególnie uciążliwe z uwagi na fakt tego, iż dziecko nie jest w stanie dostosować swoich zachowań do konkretnych okoliczności. Dziecko nie potrafi skoncentrować swojej uwagi w jednym miejscu, lub na jednym konkretnym obiekcie, gdy jest to od niego oczekiwane.

Zaobserwować można także u dziecka nadmierny słowotok, który najczęściej pojawia się w najmniej odpowiednich momentach. Zauważyć można także, że dziecko ma kłopot z wyciszeniem się, kiedy wymagana jest chwila odpoczynku, w czasie zabaw staje się nieprzyzwoicie głośne. Należy zaznaczyć, iż częstość występowania opisanych objawów są one częściej widoczne w wieku dziecięcym niż u nastolatków, gdyż w miarę dorastania potrzeba ciągłego pozostawania w ruchu zmniejsza się. Pojawić się może natomiast uczucie niepokoju.

Zaburzenia koncentracji i uwagi

Omówiłem objawy ADHD związane z nadmierną ruchliwością, czas wiec przyjrzeć się objawom związanym z zaburzeniami koncentracji.

Należą do nich: trudności w nauce, trudności w wykonywaniu codziennych obowiązków, błędy w ich wykonywaniu wynikające z „niedopatrzenia”, niemożność skoncentrowania się na czynności, która w danym momencie wydawać się może dziecku nieciekawa. Często mogą występować sytuacje, w których dziecko sprawiać może wrażenie niezainteresowanego daną prośbą czy poleceniem, często owe polecenie winno być powtórzone kilka razy tak, aby dziecko mogło w odpowiedni sposób zareagować na nie.

Do objawów związanych z utrzymaniem koncentracji należą także trudności w postępowaniu według określonej instrukcji, przerywanie przez dziecko podjętych czynności. Bardzo charakterystyczną rzeczą jest tutaj również brak systematyczności, co wiąże się z tym, że zaplanowane zajęcia odkładane są zwykle na ostatnią chwilę.

Zaburzenia pamięci

Kolejnym problemem, na który należy zwrócić uwagę opisując objawy ADHD, które mają wpływ na koncentrację dziecka są zaburzenia pamięci. Mają one istotny wpływ na wykonywanie przez dziecko codziennych domowych obowiązków takich jak np. ścielenie łóżka czy wyprowadzanie psa.

Do ostatniej grupy objawów wyróżniających ADHD należą objawy związane z nadmierną impulsywnością. Należą do nich: Częsta skłonność do udzielania odpowiedzi na pytanie, nim osoba pytająca skończy jego zadawanie. Zaobserwować można także u dziecka zniecierpliwienie, gdy w sytuacjach grupowych takich jak rozmaite gry i zabawy nie potrafi ono spokojnie zaczekać na swą kolej. W bardzo wielu przypadkach dziecko przerywa także rozmowę innym, wtrąca się w rozmowę innych osób. Swoje myśli wypowiada bez zastanowienia.

Jak często występuje ADHD?

Kontynuując omawianie przeze mnie tematu ADHD opowiedzieć chciałbym o tym, jak częste jest występowanie tej choroby. Otóż problem częstości jej występowania przedstawia się w różny sposób. Wynosi ona od 3 do 8 %. Największe nasilenie objawów, które będą mówić o tym, że mamy do czynienia z Zespołem nadpobudliwości psychoruchowej zaobserwować można między 6 a 9 rokiem życia dziecka. Jest to okres, w którym doświadcza ono pierwszego zetknięcia z życiem szkolnym, i musi poddać się określonym przez nie zasadom.

Niestety w bardzo wielu wypadkach proces ten przebiega nie bez trudności. Kolejną kwestią wpływającą na częstość występowania ADHD jest płeć dziecka, bowiem zauważyć tu można zależność mówiącą o tym, że dziewczęta równie często cierpią na tą przypadłość co chłopcy. Zaobserwować można również fakt, iż u chłopców dominują objawy związane z nadpobudliwością, natomiast u dziewcząt częściej dostrzec można objawy związane z zaburzeniami koncentracji, przez co niekiedy może zostać postawiona niewłaściwa diagnoza.

Przyczyny występowania ADHD u dzieci i rozpoznanie choroby

Wyjaśniłem wszystkie kwestie związane z tym czym jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej, jakie objawy charakteryzują tą chorobę, jak również poruszyłem temat związany z częstością jej występowania, tak więc sądzę, że nadeszła pora na to, abyśmy poznali przyczyny występowania ADHD, jak również odpowiedzieli na pytanie w jaki sposób ustala się rozpoznanie tego schorzenia.

Jeśli chodzi o przyczyny występowania zespołu nadpobudliwości psychoruchowej u dzieci mają one podłoże neurologiczne i są następstwem nieprawidłowości w pracy ośrodkowego układu nerwowego. Za owe nieprawidłowości odpowiada fakt, iż poszczególne struktury mózgu rozwijać się mogą w nieodpowiednim tempie.

Zmiany te mogą być dziedziczone. Istnieje jednak szereg czynników, które nie są dziedziczone, i których występowanie nie skutkuje zachorowalnością na ADHD, jednakże wpływać mogą na nasilenie objawów. Do wspomnianych czynników należeć może m.in. obciążenie okołoporodowe czy niska waga urodzeniowa. Mogą to być także urazy głowy, zaniedbania środowiskowe czy nieprawidłowa dieta.

Rozpoznanie ADHD

Jeśli chodzi o problem rozpoznania zespołu nadpobudliwości psychoruchowej, wymaga ono współpracy psychologa oraz lekarza psychiatry. W niektórych wypadkach również neurologa dziecięcego, czy lekarza pediatry. Przeprowadzony zostaje dokładny wywiad z opiekunami, jak również przeprowadzona zostać musi rozmowa z dzieckiem. Dokonuje się obserwacji jego zachowania.

Mogą zdarzyć się sytuacje, w których zachowanie dziecka zainteresowanego przebiegiem rozmowy może nie zdradzać objawów choroby w pełnym zakresie, z tego względu istotne jest zdobycie informacji na temat tego, jak dziecko radzi sobie z funkcjonowaniem zarówno w domu, jak i w szkole, czy też grupie rówieśniczej, oraz na zajęciach dodatkowych prowadzonych w szkole. W związku z powyższym psycholog lub psychiatra ma prawo do wystosowania prośby o dostarczenie opinii nauczyciela, pedagoga szkolnego, czy wychowawcy świetlicy, lub innych osób, pod których opieką dziecko się znajduje. Z wymienionymi osobami psychiatra lub psycholog chcieć może osobistego kontaktu. Ma on także prawo do tego, aby poprosić nauczycieli lub rodziców o wypełnienie odpowiednich kwestionariuszy dotyczących dziecka.

Może także zostać zastosowana jego obserwacja z wykorzystaniem skali oceny nasilenia objawów ADHD. Wykonane zostają także testy, które pozwalają na ocenę stanu intelektualnego dziecka. Rola zarówno psychiatry, jaki psychologa istotna jest także z uwagi na fakt, iż pomaga w wykluczeniu innych zaburzeń psychicznych, które mylone mogą być z ADHD. Do tych zaburzeń może należeć m.in. upośledzenie umysłowe czy opisywana przeze mnie we wcześniejszej publikacji Choroba Afektywna Dwubiegunowa /link https://rampa.net.pl/chadowa-rzeczywistosc-czyli-choroba-afektywna-dwubiegunowa/

Jak odróżnić ADHD od „dziecięcego buntu”?

Mogą zdarzyć się sytuacje, w których rodzice, lub nauczyciele mogą mieć kłopot z określeniem tego, czy dane zachowania dziecka wskazują na występowanie opisywanej przeze mnie choroby, czy też są skutkiem „dziecięcego buntu”. Można w takiej sytuacji wykonać prosty test, który polegać będzie na wydaniu dziecku polecenia, lub przypomnienia zasad postępowania w danej sytuacji. Jeśli dane polecenie spotka się z przyjęciem, to takie zachowanie wynikać będzie z nadpobudliwości, jeśli natomiast dziecko będzie stawiało opór, wówczas należy wyciągnąć odpowiednie konsekwencje.

Czy możliwe jest uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności w przypadku ADHD?

Myślę, że omawiając temat ADHD powinniśmy odpowiedzieć sobie na pytanie, czy możliwe jest uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności, jeśli chodzi o tą chorobę. Otóż, gdy zostaje stwierdzone ADHD w pierwszej kolejności zostaje wydane orzeczenie o chorobie. W orzeczeniu tym winne być zawarte wszystkie wskazówki dotyczące postępowania pedagogiczno-wychowawczego wobec dziecka.

Na podstawie tego właśnie orzeczenia poradnia psychologiczno-pedagogiczna wydać może zgodę na indywidualny tok nauczania. Nauka w takim trybie jest bezpłatna.

Jakie są sposoby leczenia ADHD? Jakie są rokowania?

Leczenie ADHD opiera się przede wszystkim na psychoedukacji tj. na przekazywaniu odpowiednich informacji na temat schorzenia. Pomocna jest tu także psychoterapia indywidualna dziecka szczególnie kiedy chorobie towarzyszą np. zaburzenia lękowe.

Przeprowadzane są także treningi umiejętności społecznych oraz radzenia sobie dziecka ze stresem, oczywiście bardzo ważny element leczenia stanowi farmakoterapia, której głównymi elementami są leki: metylofenidat, i atomoksetyna.

Jeśli chodzi o rokowania w zespole nadpobudliwości psychoruchowej objawy w okresie dojrzewania utrzymują się u ok. 70 % zmagających się z tą chorobą. Należy pamiętać, iż nieleczone ADHD nieść może ze sobą ryzyko wielu niebezpiecznych powikłań. Może także dojść do odrzucenia przez społeczność klasową, jak i pogorszenia wyników w nauce.

Tekst i opracowanie: Kamil Drożyński

Publikacje Kamila Drożyńskiego: