Wstęp

Cześć wszystkim! Chciałbym abyśmy poznali dziś historię dość nietypowego i specyficznego schorzenia, jakim jest Choroba Afektywna Dwubiegunowa. Spójrzmy na to, jak wyglądają zmagania z tą chorobą. Spróbujmy na chwilę przenieść się do świata osoby cierpiącej na ChAD, z jednej strony bardzo ciekawego z drugiej zaś usianego nieraz różnymi przeciwnościami losu, które niejednokrotnie ciężkie są do pokonania. Prześledzimy fazy choroby odpowiadające za poszczególne stany psychiczne, w jakich znajdują się pacjenci z ChAD, zobaczymy jak wygląda proces ubiegania się o orzeczenie o stopniu niepełnosprawności w przypadku Choroby afektywnej dwubiegunowej, czy wreszcie odpowiemy na pytanie jak wygląda proces leczenia ChAD. Zapraszam!

Czym jest Choroba afektywna dwubiegunowa?

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD), określana jest także jako zaburzenia afektywne dwubiegunowe. Charakteryzuje się występowaniem epizodów depresji, manii, hipomanii, a także epizodów mieszanych. Pomiędzy wspomnianymi epizodami występują okresy remisji tj. całkowitego braku objawów lub utrzymywania się nielicznych objawów o niewielkim nasileniu. Schorzenie to jest drugą co do częstości przyczyną niezdolności do pracy natury psychiatrycznej.

Kiedy zaobserwować można pierwsze objawy?

Choroba najczęściej rozpoczyna się w młodym wieku (przed 35. rokiem życia), co w połączeniu z dużą częstotliwością nawrotów jej objawów przyczynia się do poważnych, bardzo negatywnych konsekwencji, które dotykają wszystkich aspektów życia chorego od życia społeczno-rodzinnego po aktywność zawodową, kondycję ekonomiczną czy też możliwość rozwijania swoich intelektualnych zdolności.

Podtypy Choroby afektywnej dwubiegunowej

Opowiedziałem o tym czym jest Choroba afektywna dwubiegunowa oraz o tym kiedy zaobserwować można jej początek. Przyjrzyjmy się więc podtypom, na jakie ją dzielimy:

Choroba afektywna dwubiegunowa I typu

Wyróżnia się licznymi epizodami depresyjnymi, które rozdzielone są co najmniej jednym lub kilkoma epizodami manii.

Choroba afektywna dwubiegunowa II typu

Charakteryzuje się występowaniem epizodów depresyjnych, epizody te pojawiają się jeszcze częściej, niż w przypadku I typu tej choroby. Rozdzielone są jednym lub kilkoma epizodami hipomanii.

Choroba afektywna dwubiegunowa III typu

Zaobserwować tutaj można nawracające epizody depresyjne, stany maniakalne, czy hipomaniakalne. Są one wywołane zbyt silnym działaniem leków przeciwdepresyjnych (nie pojawiają się w sposób samoistny).

Typ III i półmania lub hipomania

Wywołane są poprzez nadużywanie alkoholu lub innych substancji.

Sezonowa postać Choroby afektywnej

Wyróżnia się występowaniem epizodów depresyjnych pojawiających się w miesiącach jesienno-zimowych oraz epizodów manii lub hipomanii w okresie wiosenno-letnim.

Cyklotymia

Jest to przewlekły stan. Odznacza się występowaniem dystymii na przemian ze stanami hipomanii.

„Miękkie” spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej

Nie są tutaj rozpoznawalne epizody manii lub hipomanii, jednakże u pacjenta obserwuje się pewne cechy dwubiegunowości występujące w odpowiedniej konfiguracji, liczbie i nasileniu.

Mania jednobiegunowa

Jest to rzadka postać choroby afektywnej dwubiegunowej. Jej przebieg charakteryzuje nawracanie stanów maniakalnych lub hipomaniakalnych bez epizodów depresyjnych.

Jak często występuje ChAD?

Częstość występowania Choroby afektywnej dwubiegunowej uzależniona jest od danego jej typu. Jeśli chodzi o I i II postać tej przypadłości częstość zachorowań szacowana jest na ok 2%, natomiast jeśli chodzi o wszystkie zaburzenia należące do jej spektrum sięga ona od 6 do 11%. Problem Choroby afektywnej dwubiegunowej dotyczy zarówno kobiet jak i mężczyzn.

Jakie objawy zdradzają występowanie ChAD?

Omawiając specyfikację Choroby afektywnej dwubiegunowej należy także, a może i przede wszystkim powiedzieć o tym jakie objawy mówią o tym, iż mamy do czynienia właśnie z tym schorzeniem.

Otóż objawy Choroby afektywnej dwubiegunowej są zróżnicowane. Zależą one od jej aktualnego epizodu. Jeśli chodzi o epizod depresyjny, charakterystyczne dla niego objawy to: Stopniowo obniżający się nastrój, smutek, utrata zainteresowań. U pacjentów z depresją w przebiegu Choroby afektywnej dwubiegunowej, zwłaszcza po przebytym epizodzie manii i hipomanii, szczególnie odczuwalny może być spadek energii i aktywności życiowej. Ów spadek energii objawiać się może przez: Poczucie utraty wigoru, zmęczenie, trudność w podejmowaniu nawet prostych decyzji, czy codziennych działań takich jak np. wstawanie z łóżka, wykonywanie czynności higienicznych. Może też pojawić się spowolnienie tempa myślenia i wypowiadania się czy zaburzenia koncentracji i uwagi oraz zaburzenia pamięciowe. Może także dochodzić do tzw. zahamowania psychoruchowego, kiedy to pacjent pozostaje w bezruchu i nie ma możliwości nawiązania z nim kontaktu słownego czy wzrokowego. Pojawiać może się również nadmierna senność, spadek popędu seksualnego oraz zaburzenia apetytu. Zaobserwować u pacjenta można także poczucie napięcia, lęku. Może także pojawiać się tzw. myślenie depresyjne, objawy wytwórcze takie jak np.depresyjne urojenia, poczucie winy, kary, grzechu. Często pojawiać się mogą także halucynacje słuchowe.

W epizodzie maniakalnym mogą pojawiać się zachowania od tych, w których występuje radość i euforia, po takie, w których występuje drażliwość, agresja czy nawet wrogość w stosunku do innych osób. W epizodzie maniakalnym kontakt słowny z pacjentem bywa utrudniony, osoba chora często wypowiada się w szybkim tempie, pojawia się słowotok, wypowiedzi stają się trudne do przerwania. Pacjent staje się bezkrytyczny wobec własnej osoby, niekiedy zdarzają się przypadki, w których osoba przechodząca przez epizod maniakalny uważa, iż nic jej nie dolega, co więcej uważa, że zawsze chciałaby się tak czuć.

Epizod hipomaniakalny charakteryzuje się występowaniem mniejszej liczby objawów, mniejszym ich nasileniem, oraz krótszym czasem trwania. Dochodzi do podwyższenia nastroju i napędu psychoruchowego, przy czym osoba chora posiada większą zdolność samokontroli oraz jej zachowanie odznacza się większym krytycyzmem wobec siebie. Myśli osoby chorej stają się bardziej „jasne i przejrzyste”. Pojawiają się chęci do podjęcia działań, na które wcześniej osoba znajdująca się w stanie hipomanii nie miała czasu, nigdy jednak te działania nie zostaję dokończone, a pomysły zostają szybko porzucane. Pojawia się w frustracja w przypadku, kiedy np. zaistniała niemożność wykonania jakiejś czynności lub gdy osoba chora spotyka się z odmową/zakazem podjęcia takiej czynności. W epizodzie mieszanym pojawiać się mogą zarówno objawy depresji jak i manii i hipomanii.

Spowolnienie psychoruchowe idzie tu w parze z gonitwą myśli, niepokojem czy drażliwością. Z kolei większej aktywności towarzyszyć może smutek, utrata radości z z życia, myśli samobójcze. Jeśli chodzi o okres remisji jest to stan najłagodniejszy, gdyż wyróżnia się brakiem objawów lub nieznacznym ich nasileniem. Okres ten wymaga dalszego leczenia przez prowadzącego lekarza psychiatrę czy przyjmowania leków, które zapobiegną nawrotowi choroby.

Przyczyny występowania ChAD

Przyczyny występowania Choroby afektywnej dwubiegunowej są różnorakie. Wpływa na nie kilka czynników, są to czynniki: biologiczne, psychologiczne, społeczne, środowiskowe. Jeśli chodzi o czynniki biologiczne, mogą to być towarzyszące choroby somatyczne, takie jak niedoczynność tarczycy. Istotne znaczenie ma także podłoże genetyczne,odpowiednia konfiguracja genów. Jeśli chodzi o czynniki psychologiczne, społeczne i środowiskowe ich wpływ na przebieg choroby jest również niezwykle istotny, bowiem mogą one nasilać, łagodzić i wyzwalać ten proces. Istotnym czynnikiem wpływającym na przebieg ChAD są tzw. stresujące wydarzenia życiowe. Mogą to być np. poważne choroby innego typu, śmierć bliskiej osoby, utrata pracy. Bardzo istotnym czynnikiem mającym wpływ na omawianą kwestię jest także uregulowany i właściwy rytm dnia i nocy.

Kiedy wymagana jest wizyta u specjalisty?

Kontynuując omawianie tematu Choroby afektywnej dwubiegunowej wspomnieć należy o tym, kiedy wymagana jest wizyta u lekarza. Otóż krok taki należy podjąć zawsze, kiedy wystąpią objawy w postaci zaburzeń zachowania czy objawy depresyjne. Inne niepokojące objawy, które wymagają pilnej konsultacji medycznej to również nasilone myśli samobójcze. Należy dodać, iż te ostatnie mogą występować w każdym z epizodów, najczęściej jednak w epizodzie depresyjnym oraz mieszanym. Bywają szczególnie niepokojące, kiedy towarzysz im lęk, drażliwość czy agresja i autoagresja. Myśli samobójcze pojawiać mogą się także w okresie remisji. Jeśli chodzi o łagodne objawy hipomanii, wizyta u psychiatry zalecana jest jak najszybciej, nawet jeżeli objawy hipomaniakalne trwają jeden dzień lub kilka dni, ze względu na to, iż być może konieczna jest zmiana rozpoznania dokonanego wcześniej u pacjenta. Wizyta u lekarza wymagana jest również wtedy, gdy zauważona zostaje pewna cykliczność czy sezonowość zmian, gdyż nie zawsze może ona wskazywać na ChAD.

Jak stawiana jest diagnoza?

Chorobę afektywną dwubiegunową rozpoznaje się, gdy występują co najmniej dwa nawroty choroby w tym co najmniej jeden epizod manii lub tzw. epizod mieszany. Jeśli w przebiegu choroby zostają stwierdzone wyłącznie epizody depresyjne może być postawiona diagnoza Choroby afektywnej jednobiegunowej (ChAJ). Czasem Choroba afektywna dwubiegunowa rozpoznana może być dopiero po kilku lub kilkunastu latach. Czasem diagnostyka Choroby afektywnej dwubiegunowej bywa bardzo trudna, dlatego też niekiedy bywa w ogóle niezdiagnozowana. Dzieje się tak zwłaszcza w przypadku Choroby afektywnej dwubiegunowej II typu. Zdarzają się sytuacje, w których poszczególne objawy są bagatelizowane przez osobę chorą lub jej rodzinę i w ogóle nie są zgłaszane lekarzowi. Szczególnie ważnym problemem na jaki należy zwrócić, jeśli chodzi o diagnostykę ChAD, jest problem zaburzeń współistniejących takich jak np. zaburzenia odżywiania, nadużywanie alkoholu czy substancji psychoaktywnych oraz zaburzenia somatyczne. Niezwykle ważną kwestią w omawianym wątku jest kwestia stałego monitorowania myśli oraz ewentualnych tendencji samobójczych. Szczególnie ważnym i pomocnym w diagnostyce choroby krokiem jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu, który pomoże w ustaleniu tego jakie choroby występowały w rodzinie osoby zmagającej się z ChAD.

Jak wygląda proces ubiegania się o rentę,oraz orzeczenie o stopniu niepełnosprawności w przypadku Choroby afektywnej dwubiegunowej?

Wyjaśniłem kwestię charakterystyki choroby jaką jest ChAD, jej podtypy, jakie są jej objawy, problem ryzyka zapadnięcia na nią oraz tego jak stawiana jest diagnoza czy wreszcie tego, kiedy wymagana jest porada specjalisty. Chciałbym więc opowiedzieć o tym, jak przebiega proces ubiegania się o rentę oraz orzeczenie o stopniu niepełnosprawności w przypadku Choroby afektywnej dwubiegunowej.

Jeśli chodzi o ubieganie się o rentę z tytułu zmagania się z ChAD, cała procedura realizowana jest przez ZUS. Winien tam zostać złożony wniosek i opinia lekarza prowadzącego. Opinia ta nie może być starsza niż 30 dni. Powinna zostać także przedłożona dokumentacja choroby. Czas oczekiwania na komisję ZUS ws. renty wynosi mniej więcej 30 dni. Jeśli chodzi o sam posiedzenie komisji ZUS, przebiega ono zazwyczaj w formie wywiadu, po którym następuje krótkie badanie. Po przeprowadzeniu takiego badania powinno zostać wydane orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS, które będzie mówiło o niezdolności do pracy osoby ubiegającej się o rentę. Należy nadmienić, iż przysługuje prawo do odwołania się od orzeczenia ZUS. Na złożenie takiego odwołania osoba ubiegająca się o rentę z tytułu ChAD będzie miała 14 dni roboczych. Jeśli chodzi o orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, orzeczenie takie wydaje najczęściej Miejski lub Powiatowy Zespół ds.Orzekania o Niepełnosprawności. W przypadku ubiegania się o takie orzeczenie z tytułu Choroby afektywnej dwubiegunowej, także winien zostać złożony odpowiedni wniosek jak również cała dokumentacja medyczna, która będzie stanowiła potwierdzenie tego, iż zmagamy się z ChAD. W skład zespołu orzekającego powinien wejść lekarz psychiatra lub psycholog. Posiedzenie takiego zespołu odbywa się najczęściej również na zasadzie wywiadu. Dotyczy on między innymi objawów choroby czy o leki, które są przyjmowane. Jeśli chodzi o uprawomocnienie się orzeczenia o stopniu niepełnosprawności to okres takiego uprawomocnienia wynosi 14 dni.

Jakie są sposoby leczenia Choroby afektywnej dwubiegunowej?

Podsumowując ten temat należy wspomnieć oczywiście o tym, jak wygląda proces leczenia ChAD. Otóż wyróżnić można kilka sposobów leczenia choroby. Przede wszystkim przebiegać powinno w formie psychoedukacyjnej tj. na przekazywaniu pacjentowi odpowiedniej wiedzy na temat schorzenia, z którym się zmaga. Kolejną formą leczenia, która może wpłynąć na rozwijanie się choroby jest psychoterapia. Przebieg takiego leczenia powinien zależeć od przebiegów i stopnia nasilenia poszczególnych epizodów choroby. Ostatnim sposobem leczenia choroby jest metoda farmakologiczna polegająca na dobraniu odpowiednich leków stabilizujących nastrój, są to: sole litu, karbamazepina, lamotrygina czy kwas walproinowy. Ważne w leczeniu Choroby dwubiegunowej afektywnej jest także oznaczanie stężenia we krwi podawanych leków. Należy także monitorować zmiany masy ciała. Czasem także wymagana jest hospitalizacja.

Tekst i pracowanie: Kamil Drożyński

Poznajcie pozostałe opracowania Rampowicza Kamila: